вы́спацца, ‑сплюся, ‑спішся, ‑спіцца; зак.

Сплючы, адпачыць. Выспацца да ўсходу сонца. Добра выспацца. // Паспаць уволю; адаспацца. Была нядзеля, тэрміновай работы не было, і.. [Маша] вырашыла выспацца за ўсе тры начы. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паадсыпа́цца ​1, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.

Адаспацца, выспацца — пра ўсіх, многіх. Госці паадсыпаліся.

паадсыпа́цца ​2, ‑аецца; зак.

Адсыпацца — пра нейкую колькасць чаго‑н. з усіх або многіх месц і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адсы́пацца, ‑сы́плецца; зак.

1. Высыпацца ў нейкай колькасці (пра што‑н. сыпкае).

2. перан. Разм. Выбыць з ліку, складу каго‑, Чаго‑н.; адсеяцца (у 3 знач.). Выпускнікоў засталося чалавек пяць ці шэсць. Рэшта адсыпаліся. Якімовіч.

3. перан. Разм. Загінуць (пра маладняк птушак і жывёл).

адсыпа́цца ​1, ‑а́ецца; незак.

1. Незак. да адсы́пацца.

2. Зал. да адсыпа́ць ​1.

адсыпа́цца ​2, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца.

Незак. да адаспацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ру́пны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і руплівы. «Такі ўжо рупны, — падумаў Бяньчук пра Васіля, — не паспеў адаспацца з дарогі і, глядзі, у заработках ужо». Гроднеў. Рупная пчала ўмее ў соты мёд сабраць і з горкіх кветак. Багдановіч. Рупная праца беларускіх перакладчыкаў.. добра сведчыць пра творчую сталасць нашай літаратуры. У. Калеснік. Дзякуй рупным рукам, што заўжды ў мазалях, без якіх каласам не звінець у палях! А. Вольскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адсыпа́цца I несов.

1. отсыпа́ться;

2. разг. (быстро удаляться, рассеиваться) отбега́ть, разбега́ться;

3. перен., разг. (выбывать из состава чего-л.) отсе́иваться;

1-3 см. адсы́пацца;

4. страд. отсыпа́ться; см. адсыпа́ць I

адсыпа́цца II несов. (к адаспа́цца) отсыпа́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

catch​2 [kætʃ] v. (caught)

1. лаві́ць, даганя́ць

2. паспе́ць;

catch a train паспе́ць на цягні́к

3. улаві́ць (сэнс, матыў і да т.п.); зразуме́ць

4. : Нe caught his breath. У яго перахапіла дыханне.

♦

catch a cold прастудзі́цца;

catch fire загарэ́цца;

catch hold of smth. ухапі́цца за што-н.;

catch it атрыма́ць наганя́й;

catch sight/a glimpse of уба́чыць, угле́дзець на імгне́нне;

catch smb.’s attention/eye прыця́гваць чыю́-н. ува́гу;

catch up on sleep адаспа́цца;

catch up with smb. даганя́ць, дагна́ць каго́-н.

catch on [ˌkætʃˈɒn] phr. v. infml стаць мо́дным; прыві́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

sleep​2 [sli:p] v. (slept)

1. спаць;

sleep the clock round спаць цэ́лы дзень

2. дава́ць, забяспе́чваць начле́г;

This hotel sleeps 300 men. Гэты гатэль прымае 300 чалавек.

♦

let sleeping dogs lie ≅ не будзі́ лі́ха, паку́ль спіць ці́ха;

not sleep a wink : I didn’t sleep a wink. Я не звёў вачэй;

sleep like a log/a baby infml спаць мёртвым сном; спаць як дзіця́тка

sleep around [ˌsli:pəˈraʊnd] phr. v. infml распу́снічаць, гуля́ць з кім папа́ла

sleep away [ˌsli:pəˈweɪ] phr. v. праспа́ць; He slept the morning away. Ён праспаў усю раніцу.

sleep off [ˌsli:pˈɒf] phr. v. праспа́цца, адаспа́цца;

sleep off a hangover вы́цверазіцца;

I slept off my headache. Я паспаў, i галаўны боль прайшоў.

sleep out [ˌsli:pˈaʊt] phr. v. не начава́ць до́ма

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ды ​1, злучнік.

I. спалучальны.

1. Ужываецца для сувязі аднародных у сэнсавых адносінах членаў сказа і сказаў; адпавядае па значэнню злучніку «і». Пад вяслом і шастом ласкава плёхала ды булькала вада. Брыль. І паплыло сялянства з коньмі, каровамі і ўсімі сваімі пажыткамі ў лес ды на балота хавацца ад панскага бізуна, ад кулі жандара. Чарот. // Злучае паўторныя словы і ўтварае спалучэнні са значэннем працягласці або паўторнасці дзеяння. А дождж ідзе ды ідзе.

2. Ужываецца для сувязі паслядоўных паведамленняў, звязаных адзінствам накіраванасці дзеяння. Дома выпілі [Толя з Міхасём] па кубку малака з хлебам ды падаліся на вышкі. Якімовіч. Лабановіч зрываецца з месца, бярэ паперу і прылады пісьма ды прысядае да Аксёна. Колас.

II. супраціўны.

1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; блізкі па значэнню да злучнікаў «але», «аднак». Навальніца насоўвалася павольна, ды.. настырна. Колас. Локцям рабілася свежа ад зямлі, ды Толя гэтага не заўважаў. Брыль. І заскрыпелі тут і там Смычкі тугой дажджлівай шэрай, Ды наша моладасць слязам І сумным песням не паверыць. Танк. // У гэтым жа значэнні ужываецца для сувязі процілеглых членаў сказа і сказаў з абмежавальным адценнем. Сады маладыя Вайна пакасіла, Ды толькі не скосіць Народную сілу. Бялевіч. Саўчанка дазволіў разлікам добра адаспацца. Ды на холадзе, у сырых нішах, не надта спіцца. Шамякін. // Супроцьпастаўляе галоўны сказ даданаму ўступальнаму або адзін з членаў сказа другому з уступальным злучнікам «хоць». Хоць рэдка, ды метка. Прыказка. // У спалучэнні са злучнікам «затое» ужываецца пры замяшчальным проціпастаўленні. І сілу яна мела як у таго камара... Ды затое была Марылька такая смелая, што і хлопец другі не дакажа. Якімовіч.

2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем і значэннем неадпаведнасці. Стагналі людзі ў цёмных мурах, Ды не спынялі барацьбы І не згіналіся пад бурай, Як векавечныя дубы. Колас.

III. далучальны.

1. Далучае сказы і члены сказа, якія дапаўняюць, паясняюць ці падагульняюць выказаную раней думку. А вакол стаяць дзяўчаты, Шмат хлапцоў, мужчын, кабет. Тут сынок, ды тут і тата, Тут і ўнучак, тут і дзед. Крапіва. Калгаснікі стараліся ўправіцца з лепшай бульбай ды якая бліжэй к дому, а ўчастак пад ляском чакаў сваёй чаргі. Кулакоўскі. / У спалучэнні са злучнікам «і», які ўзмацняе далучальную сувязь. Падступіцца да гарэўшых цыстэрнаў не было ніякай магчымасці, ды гэта было і небяспечна. Лынькоў. Усюды панаваў нейкі ўрачысты святочны настрой. Ды і было чаго: ніколі яшчэ Закружжа не ўпраўлялася так хутка з сенакосам. Асіпенка. / У спалучэнні з прыслоўямі і займеннікамі «так», «калі (яшчэ)», «які», «такі», што ўзмацняюць далучальную сувязь. І зноў пачынае [Платон] распісваць кубанскія станы, уборку пшаніцы, ды так, што сапраўды заслухаешся. Шамякін. Але вось аднаго разу негадана-нечакана бяда здарылася, ды такая, якой самы старэйшы селянін вёскі не памятае. Чарот. // Далучае члены сказа і сказы, якія носяць характар дадатковага паведамлення (звычайна ў спалучэнні з прыслоўямі «яшчэ», «прытым»). — Новы брыгадзір пайшоў па сцежцы старога, ды яшчэ, бадай, апярэдзіў яго ў некаторых справах. Кулакоўскі.

2. Ужываецца пры нечаканых пераходах да другіх падзей, якія завяршаюць папярэднія выказванні. Рвануўся Цімох з усіх сіл Ды далей ад страшнае хвоі! Колас. Біўся, біўся ды з сілы выбіўся. Крапіва.

3. Далучае пры пералічэнні члены сказа з супраціўна-ўзмацняльным значэннем. Панізіўшы голас, шэптам сказаў дзед з узрушэннем: — У лес трэба перабірацца, ды не сядзець там, злажыўшы рукі, ды не пазіраць спакойна збоку, як яны [акупанты] тут гаспадараць. Колас.

•••

Ды і то (дый то) — далучае члены сказа і сказы з абмежавальным адценнем. Слых мой толькі праз момант ловіць музыку ціхага шуму лісця, ды і то мне спачатку здаецца, што гэта ўсё яшчэ шуміць у галаве. Брыль.

Ды і толькі (дый толькі) — нічога іншага, акрамя гэтага. Плача без канца, ды і толькі.

ды ​2, часціца, узмацняльная.

Ужываецца ў пачатку сказа для ўзмацнення выразнасці выказвання. Ды мы даўно падрыхтаваліся! Ды што з вамі гаварыць! Ды хто ты такі? // У сярэдзіне сказа перад выказнікам ці групай выказніка ўзмацняе іх значэнне. — Не бядуй, што-небудзь ды прыдумаем, і ўсё бу дзе добра. Гартны. Э, дзе-небудзь ды знайдзем і баравік. Колас. // Пры загадным ладзе служыць для выражэння настойлівай просьбы, пажадання. — Ды хутчэй жа ты! — злуецца лёкай, — а то пан цябе розгамі засячэ... Якімовіч. — Валодзька! — крыкнуў я. — Ды годзе ўжо табе. Не чапайце, не трэба! Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)