тахаме́трыя

(ад гр. tachos = хуткасць + -метрыя)

раздзел метралогіі, звязаны з вымярэннем колькасці абаротаў розных частак машын пры руху.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

пракруці́ць, -учу́, -ўціш, -ўціць; -ўчаны; зак., што.

1. Тое, што і прасвідраваць.

П. дзірку.

2. Круцячы, прывесці ў рух.

П. педалі веласіпеда.

3. Круцячы, прапусціць цераз што-н. (разм.).

П. мяса цераз мясарубку.

4. Прывёўшы ў кругавы рух, даць (якому-н. устройству) зрабіць пэўную колькасць абаротаў.

П. пласцінку, фільм (разм.).

5. Правесці які-н. час, круцячы што-н.

|| незак. пракру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. пракру́чванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

U/h

= Umdrehung je Stunde –

тэх. колькасць абаротаў у гадзіну

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

U/min

= Umdrehung je Minute – тэх. колькасць абаротаў ў мінуту

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

разно́с, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле дзеясл. разносіць — разнесці (у 1–6 знач.).

2. Разм. Строгая вымова, рэзкая крытыка. Пасля хору хвалебных рэцэнзій раптам узнялася хваля крытыкі і разносаў. «Маладосць».

3. Спец. Перавышэнне дазволенай разлікам колькасці абаротаў вярчальных частак машыны, якое вядзе да разбурэння гэтых частак. Прадухіленне разносу.

4. Спец. Шырокая і неглыбокая горная вырабатка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АБАРО́ТНЫЯ СРО́ДКІ,

грашовыя сродкі, прызначаныя на ўтварэнне абаротных вытв. фондаў і фондаў абарачэння. Адна іх частка дзейнічае ў вытв. сферы і набывае форму вытв. запасаў, незавершанай вытворчасці і наступных затрат, другая абслугоўвае сферу абарачэння і набывае форму гатовых вырабаў, грашовых сродкаў і сродкаў у разліках. Асн. крыніца фарміравання першых — даход (прыбытак), другіх — кароткатэрміновы крэдыт. Эфектыўнасць выкарыстання абаротных сродкаў характарызуецца колькасцю абаротаў (каэфіцыентам абарачэння) і працягласцю аднаго абароту (хуткасцю абароту).

Колькасць абаротаў вызначаецца па формуле Ка=РП:А, дзе РП — аб’ём рэалізаванай прадукцыі за дадзены перыяд, А — сярэднегадавая сума абаротных сродкаў за гэты ж перыяд. Хуткасць абароту (у днях) вызначаецца па формуле: Ха=Д:Ка, дзе Д — колькасць дзён у перыядзе. Паскарэнне абарачальнасці абаротных сродкаў — адна з важных умоў эканоміі сродкаў, павышэння эфектыўнасці вытв-сці.

т. 1, с. 15

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

разно́сны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да разносу, прызначаны для разносу (у 1 знач.). Разноснае блюда.

2. Звязаны з продажам уразнос, прызначаны для такога продажу. Разносны тавар.

3. Які служыць для рэгістрацыі выходнай карэспандэнцыі. Разносная кніга.

4. Разм. Які змяшчае рэзкую крытыку. Разносны артыкул.

5. Спец. Які перавышае дазволеную разлікам колькасць абаротаў рухавіка, выклікаючы разбурэнне частак машыны. Разносная скорасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

А́НДЭРС (Anders) Уільям Алісан

(н. 17.10.1938, Ганконг),

касманаўт ЗША. Скончыў Ваенна-марскую акадэмію ЗША (1955). З 1963 у групе касманаўтаў НАСА. 21—26.12.1968 разам з Ф.Борманам і Дж.Ловелам здзейсніў першы палёт да Месяца з выхадам на селенацэнтрычную арбіту на касм. караблі «Апалон-8» як пілот месяцавай кабіны. Карабель зрабіў 10 абаротаў вакол Месяца, вярнуўся на Зямлю. Палёт працягваўся 6,125 сут.

т. 1, с. 363

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КУЛЫУРАЗВАРО́Т,

чаргаванне агароднінных культур, што вырошчваюцца ў культывацыйных збудаваннях (цяпліца, парнік, аранжарэя, уцеплены грунт) на працягу аднаго года. Складаецца з некалькіх абаротаў культур, якія паступова змяняюць адна адну. Адрозніваюць К. агароднінны, расада-агароднінны і расадны. Пры праектаванні К. ўлічваюцца біял. асаблівасці культур, магчымасці атрымання макс. ўраджаю, вырошчванне неабходнай колькасці расады да пэўнага тэрміну, рацыянальнае выкарыстанне вытв. пляцовак, эканам. эфектыўнасць і інш.

У.П.Пярэднеў.

т. 9, с. 13

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

абаро́т, -у, Мо́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Поўны круг вярчэння.

Кола робіць дзесяць абаротаў у секунду.

2. Асобная частка, стадыя якой-н. дзейнасці, развіцця чаго-н. (спец.).

А. палявых культур.

3. Сукупнасць работ, аперацый, якія складаюць поўны цыкл у выкарыстанні чаго-н. (спец.).

А. вагонаў.

4. Абарачэнне грашовых сродкаў і тавараў для ўзнаўлення, атрымання прыбытку.

А. капіталу.

Пусціць грошы ў а.

Гадавы а.

Узяць у абарот каго (разм.) — аказваць (аказаць) рашучае ўздзеянне на каго-н., прымушаць (прымусіць) весці сябе як належыць.

|| прым. абаро́тны, -ая, -ае (да 3 і 4 знач.).

Абаротныя сродкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)