Verbum

тыпа́ж, ‑у, м.

1. Сукупнасць тыпаў, узораў, мадэлей якіх‑н. дэталей. Тыпаж самалётаў. Пашырэнне тыпажу металаапрацоўчых станкоў.

2. Сукупнасць прыкмет, характэрных для якога‑н. грамадскага разраду, тыпу людзей. Сацыяльны тыпаж. □ Тыпаж бярэцца сакавіты, персанажы выкрываюць сябе праз учынкі, без надакучлівага маралізавання. Лужанін.

3. Акцёр з яркай характэрнай знешнасцю, які падыходзіць па сваіх даных для пэўнай ролі.

[Фр. typage.]

узня́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад узняць.

2. у знач. прым. Які ўзвышаецца, узносіцца ўверх. Высока ўзнятыя вяршыні гор.

3. у знач. прым. Радасна-ўсхваляваны. Хлопцы ішлі вясёлыя, і настрой у іх быў узняты. Колас. Кацярына так узнята Не была яшчэ ў жыцці. Хвалявалася занадта, Не магла ў сябе прыйсці. Броўка. // Узвышаны, урачысты (пра мову, стыль).

улічы́ць, улічу, улічыш, улічыць; зак., каго-што.

1. Прыняць пад увагу, прыняць у разлік. Улічыць заўвагу. □ Адэля вельмі хутка ўлічыла ўсе абставіны і захацела выклікаць да сябе спачуванне. Броўка. З дому Марфа выйшла прыцемкам, не трацячы надзеі, што суд улічыць яе становішча. Сіняўскі.

2. Устанавіць наяўнасць каго‑, чаго‑н. шляхам падліку; падлічыць. Улічыць усіх спецыялістаў. Улічыць расходы.

упара́дкавацца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; зак.

1. Навесці ў сябе належны парадак, справіцца з чым‑н., ухадзіцца. [Бацька:] — Дык ты [сын] едзь... але пачакай: з’ездзіш па клункі .. Упарадкуйся тут. Бо не будзе чакаць ярына: авёс жа трэба сеяць. Баранавых. // Пайсці на лад, наладзіцца. Жыццё горада паступова ўпарадкавалася.

2. Стаць добраўпарадкаваным. Разросся горад над Пінай, паглынуў ваколіцы і ўпарадкаваўся, папрыгажэў. В. Вольскі.

уцярпе́ць, уцярплю, уцярпіш, уцярпіць; зак. (пераважна з адмоўем «не»).

Устрымацца ад якога‑н. дзеяння, учынку; стрымацца. Не ўцярпеў панскі паляўнічы і расказаў людзям, што князь толькі на стаенніку гарцуе, а стралок з яго кепскі. С. Александровіч. — Якім, чаму ты піць не кінеш? Ты ж губіш сябе! Ты ж і сам гэта.. добра бачыш! — не ўцярпеў я. Нікановіч.

шві́ва, ‑а, н.

Разм. Тое, што шыецца або пашыта. Маці таксама дрэмле на другім крэсле са швівам у руках. Якімовіч. Сядзе [Верка] за стол ля акна ад вуліцы пад ходзікамі, пакладзе швіва ля сябе цэлую гару, круціць за ручку ў машыне, аж, здаецца, рука ў яе не свая — як толькі спраўляецца падгінаць швы, — і пачынае пець. Пташнікаў.

шыпу́чы, ‑ая, ‑ае.

Які ўтварае шыпенне. Шыпучая змяя. □ А ў полі пастухі палілі бульбоўнік і пырнік і, калі асядала магутнае, шыпучае полымя, пяклі ў прыску салодкую духавітую бульбу. Брыль. Як гаварыў [мужчына], дык праз зубы ішоў у яго шыпучы свіст. Чорны. // Які шыпіць ад выдзялення вуглякіслага газу (пра напіткі). Я выпіў шыпучай вады, уголас падбадзёрыў сябе: — Нічога, перажывём... Пінчук.