спрошчаная англійская мова, якая складаецца з 850 слоў, а таксама некалькіх граматычных правіл; была створана для місіянерскіх мэт як міжнародная дапаможная мова, апрацавана англійскім вучоным Ч. Орданам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
канстру́кцыя
(лац. constructio)
1) будова, узаемнае размяшчэнне частак, дэталей якога-н. збудавання, механізма (напр. к. маста, к. самалёта);
2) збудаванне, механізм складанай будовы (напр. жалезабетонная к.); 3)лінгв. спалучэнне слоў у мове (напр. к. сказа).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
чужы́ fremd;
пад чужы́м і́мемúnter fálschem Námen, únter éinem Décknamen;
з чужы́х слоў wie man erzählt, vom Hörensagen;
◊ чужы́мі рука́мі жар заграба́ць ≅ sich (D) die Kastáni¦en aus dem Féuer hólen lássen*;
сядзе́ць на чужы́м гарбе́j-m auf der Tásche líegen*;
на чужы́о́е дабро́ нясі́ слёз вядро́ ≅ böser Gewínn fährt bald dahín;
у чужы́о́й царкве́ све́чак не папраўля́й ≅ in Rom tu wie Rom tut
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Афэ́рма, ахвэ́рма, ахэ́рма ’неахайная жанчына, апушчаны чалавек’ (Цых.), оферма, офэрма (КСТ), укр.оферма, воферма ’нязгрэба, няздара’, польск.oferma. Запазычанне. У якасці крыніцы для польскага слова прыводзяць ням.ohne Forme (Дарашэўскі), што з семантычнага боку, здаецца, знаходзіць пацверджанне ў беларускіх гаворках, параўн. значэнне слоўхорма ’нікчэмны мужчына’, ’форма’ і нехорматны ’неахайны, неакуратны’ (КСТ), аднак з фармальнага боку выклікае пэўныя цяжкасці з-за няяснасці шляхоў адаптацыі (пасрэдніцтва мовы ідыш?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́скідзь ’вывернутае дрэва’ (Байк. і Некр., Куч.). Параўноўваецца з назвай населенага пункта на тэрыторыі в.-луж. гаворак Wuskidź у якасці спецыфічнай беларуска-лужыцкай ізалексы (Трубачоў, Слав. языкозн., 5, 189). Фанетыка бел. і в.-луж.слоў сведчыць, аднак, пра другасны характар гэтых форм, узнікшых у выніку лабіялізацыі, паколькі формы з вы‑ вядомы на больш шырокай тэрыторыі (рус.выскидь, чэш.výskyď і г. д.). Гл. выскадзь, выскідзь ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Газо́н (БРС). Рус.газо́н, укр.газо́н. Запазычанне ў рус. мове (на пачатку XVIII ст.) з франц.gazon ’тс’ (а гэта са ст.-в.-ням.). Гл. Фасмер, 1, 382 (некалькі іначай гісторыю франц. слова прадстаўляе Шанскі, 1, Г, 10). Не зусім ясна, як франц. слова трапіла ў бел. мову: праз якую мову-пасрэднік? Рудніцкі (785–786) для ўсіх гэтых слоў прымае як непасрэдную крыніцу франц. мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Галу́твы ’замёрзлая зямля або гразь; груда’ (віц., Яшкін). Параўн. галу́та ’замёрзлая зямля без снегу’ (Шатал.). Можна меркаваць, што тут нейкія формы з уканнем (фанетычным або як вынік уплыву іншых слоў — сказаць цяжка). Параўн. падобныя формы з рус. мовы: голутва́, голудьба ’замёрзлыя кучы зямлі восенню’. Здаецца, што зыходныя формы для бел. мовы былі *golotva, *golota ад *golъ; параўн. важны элемент семантыкі ў слове галу́та: ’замёрзлая зямля без снегу’ (!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гру́ша ’груша’ (БРС). Параўн. рус., укр.гру́ша, польск.grusza, чэш.hruška, далей балг.кру́ша, польск.дыял.krusza, каш.kreša, ц.-слав.хруша. Параўн. і літ.kriáušė ’тс’. Магчыма, старое запазычанне (гл. агляд версій у Фасмера, 1, 465). Трубачоў (Эт. сл., 7, 156–157) выступае за слав. крыніцу гэтых слоў (ад дзеяслова *grušiti, *krušiti ’драбіць, крышыць’), маючы пры гэтым на ўвазе крупчастую структуру мякаці груш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зброй ’свавольнік’ (Нас.). Параўн. брой, бройка ’тс’ (Нас.); гл. броіць ’сваволіць’, адкуль з прэфіксам зброіць. Прасл. корань *broj‑ ітэратыў да briti (гл. брыць) ’рэзаць’. Магчыма, аднак, што ў зброй адлюстравалася уздзеянне (кантамінацыя) слоў з тым самым значэннем зброд (гл.) і збой (ст.-рус. XV ст. събои ’разбойнік’, укр.збій, польск.zbój ’разбойнік’, чэш., славац.zboj ’разбой’, бел.збойца ’разбойнік’ (Нас.), дзе корань бой, біць, гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карнаву́гал ’круглая упадзіна сярод поля, якая арэцца пазней, бо ў ёй доўга вясной стаіць вада’ (Яшк.). Відавочна, складанае слова: карна‑вугал. Другая аснова празрыстая. Яе значэнне ’асобная частка поля’. Што датычыцца першай, то яна ўваходзіць у склад іншых слоў, сярод які* найбольш распаўсюджанае карнавухі (гл.) ’з алрэзанымі вушамі’. Параўн. таксама карнаткі (гл.), гл. карпаць. Такім чынам карпавугал мела першаснае значэнне ’адрэзаны вугал, адрэзаная частка поля’.