бамбардзі́р
(ням. Bombardier, ад фр. bombardier)
1) салдацкі чын у артылерыйскіх часцях арміі царскай Расіі;
2) званне ў «пацешных» войсках Пятра I;
3) жук сям. жужаляў, які пры самаабароне выкідвае з свайго цела едкую вадкасць;
4) ігрок, які часта забівае галы (у футболе, хакеі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
наперарэ́з,
1. прысл. Перасякаючы чын‑н. шлях, напрамак руху каго‑, чаго‑н. Славік завыў ад шаленства і не падхапіўся, а папоўз да стрэльбы. Тарас кінуўся наперарэз. Шамякін. // Перасякаючы што‑н. Забегалі вочы ў Тамаша, ён наперарэз цераз пляц хутка пайшоў, каб паглядзець кароў. Гурскі.
2. прыназ. з Д. Спалучэнне з прыназ. «наперарэз» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца пры назве асобы ці прадмета, шлях якіх хто‑, што‑н. перасякае. Бегчы наперарэз машыне. □ Аўгіня пускаецца на хітрасць: яна крута верне свой човен наперарэз Мартынаваму чоўну. Колас. [Клямт] раптам кінуўся ў поле, стараючыся дапасці да кустоў, але заўважыў, што справа наперарэз яму бягуць два байцы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
немалы́, ‑ая, ‑ое.
1. Даволі вялікі, значны па велічыні, памерах, колькасці. Немалыя грошы. □ Немалую дарогу прайшлі мы Па чужой і па роднай зямлі. Колас. — Колькі сёння атрымана патронаў? — запытаўся камандуючы. І хоць начальнік тыла назваў немалую лічбу, камандуючы быў незадаволены. Мележ. // Даволі працяглы (пра тэрмін, час і пад.). Чатыры гады — немалы час. Чарнышэвіч.
2. Значны па сіле, інтэнсіўнасці, глыбіні праяўлення. Немалая радасць. □ Рух узняўся за лесам І лязгат, і гром немалы. Куляшоў.
3. Які мае даволі вялікае значэнне, аўтарытэт у грамадстве; значны, важны. Сярэдні чыноўнік губернскіх канцылярый або немалы чын на чыгунцы заўсёды будаваў сабе пад старасць такі дом. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сан, ‑у, м.
1. Званне, звязанае з пачэсным становішчам, з высокай пасадай у дарэвалюцыйнай Расіі. Сан пасла. Царскі сан. Баярскі сан. // Становішча, якое займае хто‑н. Не знаў я пры знаёмстве нашым, які твой [Хурсан] чын, які твой сан. Аўрамчык. / у іран. ужыв. У найвышэйшым сапе Быў дзядзька-прастарэка. Бывала, як прыстане — Уморыць чалавека. Вітка.
2. Званне духоўнай асобы, служыцеля культу. [Аляксей:] — Паказвае [поп] — ты, хлопча, мяне акуратненька гэтак падрэж патроху, паціху, каб сану не парушыць. Чыгрынаў. — Грашыць не будзе [поп], Не дазволіць сан яму святы... Бялевіч. [Лазавік:] — А вы не з духоўных асоб? [Галавеня:] — Угадалі. Насіў расу, але адрокся ад сану. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
czyn, ~u
м. учынак; дзеянне; чын;
~y bohaterskie — подзвігі; гераічныя ўчынкі;
wprowadzić w czyn — прывесці ў выкананне;
przejść od słów do ~ów — перайсці ад слоў да спраў (да дзеянняў);
czyn społeczny — грамадская праца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
произво́дство ср.
1. (действие) правядзе́нне, -ння ср., выкана́нне, -ння ср.;
произво́дство ночны́х рабо́т правядзе́нне (выкана́нне) начны́х рабо́т;
произво́дство о́пытов правядзе́нне до́следаў;
2. в разн. знач. вытво́рчасць, -ці ж.; (изготовление) вы́раб, -бу м.;
произво́дство бума́ги вы́раб (вытво́рчасць) папе́ры;
ору́дия произво́дства прыла́ды вытво́рчасці;
сре́дства произво́дства сро́дкі вытво́рчасці;
спо́соб произво́дства спо́саб вытво́рчасці;
учи́ться без отры́ва от произво́дства вучы́цца без адры́ву ад вытво́рчасці;
сталелите́йное произво́дство сталеліце́йная вытво́рчасць;
э́то произво́дство конди́терской фа́брики гэ́та вы́раб канды́тарскай фа́брыкі;
3. (повышение в чине) узвядзе́нне (у чын), нада́нне (надава́нне) чы́ну;
произво́дство в капита́ны узвядзе́нне ў чын капіта́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
зва́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. Афіцыйна прысвоенае найменне, якое вызначае ступень заслуг, службовага становішча, кваліфікацыі ў галіне якой-н. дзейнасці.
Воінскія званні.
Вучонае з.
2. Ганаровае найменне як адна з форм узнагароды і заахвочвання для далейшых поспехаў дзеячаў працы, навукі, культуры і інш.
З.
Героя Сацыялістычнай Працы.
З. народнага артыста Беларусі.
3. У дарэвалюцыйнай Расіі — аднесенасць да якой-н. грамадскай групы са спадчыннымі правамі і абавязкамі; саслоўе.
Ён з духоўнага звання.
Купецкае з.
4. У дарэвалюцыйнай Расіі — узаконенае абазначэнне службовага становішча па табелі аб рангах; чын.
Быў калежскім асэсарам.
Ён меў з. камер-юнкера.
◊
Адно званне (разм.) — пра тое, што не адпавядае свайму найменню.
Адно з., што горад, а на самай справе — пасёлак.
Ані звання каго-чаго (разм.) — і ў паміне няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
нада́ць сов.
1. в разн. знач. прида́ть;
н. зако́нную сі́лу — прида́ть зако́нную си́лу;
н. сур’ёзны вы́раз тва́ру — прида́ть серьёзное выраже́ние лицу́;
2. (звание) присво́ить; (о чине — ещё) произвести́ (в кого);
н. го́днасць заслу́жанага дзе́яча наву́кі — присво́ить зва́ние заслу́женного де́ятеля нау́ки;
н. чын капіта́на — произвести́ в капита́ны;
3. (воплотить) прида́ть; обле́чь (во что);
н. фо́рму — прида́ть фо́рму; обле́чь в фо́рму
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Grad
m -(e)s, -e
1) гра́дус
fünf ~ Kälte — пяць гра́дусаў маро́зу
2) ступе́нь
bis zu éinem gewíssen ~e — да не́йкай ступе́ні
im höchsten ~e — у вышэ́йшай ступе́ні
2) чын, ранг, ступе́нь
der akadémische ~ — акадэмі́чнае зва́нне; вучо́ная ступе́нь
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
manner [ˈmænə] n.
1. спо́саб; мане́р, мане́ра; чын;
The matter should be decided in the usual manner. Справу трэба вырашаць звычайным чынам/манерам.
2. мане́ра (паводзін, гаворкі);
There is something odd about his manner. Ёсць нешта дзіўнае ў яго манерах/паводзінах.
3. pl. manners мане́ры; зне́шнія фо́рмы паво́дзін, спо́саб трыма́цца;
good/bad manners до́брыя/дрэ́нныя мане́ры;
She has no manners. Яна не ўмее сябе паводзіць.
♦
in the manner of fml у сты́лі;
in a manner of speaking у пэ́ўнай ступе́ні, некато́рым чы́нам;
all manner of разнаста́йныя
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)