сэрцападо́бнік, ‑а, м.

Марскі пласцінашчэлепны малюск у ракавіне, які па форме нагадвае сэрца ​1.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эндака́рд, ‑а і эндака́рдый, ‑я, м.

Спец. Слой эпітэлію, які высцілае ўнутры поласць сэрца.

[Ад грэч. éndon — унутры і kardía — сэрца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перапо́ўніцца, ‑ніцца; зак.

Напоўніцца, запоўніцца звыш меры. Рэчка перапоўнілася. Страўнік перапоўніўся. // перан. Стаць поўнасцю ахопленым, празмерна напоўненым якімі‑н. пачуццямі, перажываннямі і пад. Сэрца перапоўнілася радасцю. □ Чулае дзіцячае сэрца перапоўнілася болем да краю. Якімовіч.

•••

Чаша цярпення перапоўнілася гл. чаша.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ледзяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. (1 і 2 ас. не ужыв.). Пакрывацца зверху лёдам. Зіма ніяк не клалася на зямлю — з неба імжэў дождж са снегам, на эстакадзе рабілася коўзка, а ўначы пры марозе ўсё ледзянела. Карамазаў.

2. Станавіцца халодным як лёд, мерзнуць, дубець. Рукі ледзянеюць. // перан. Нямець, заміраць (ад страху, жаху і пад.). Сэрца ледзянее.

•••

Кроў ледзянее (у жылах) гл. кроў.

Сэрца ледзянее гл. сэрца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сашчамі́цца, ‑шчэміцца; зак.

Разм.

1. Шчыльна злучыцца, самкнуцца (пра зубы, пальцы і пад.). Пальцы Дразда сашчаміліся на гашэтцы, ажно пабялелі. Хомчанка.

2. перан. Адчуць боль, цяжар пад уплывам якога‑н. пачуцця (пра сэрца, душу). [Зарубчык:] — Нядобра сашчамілася ў мяне сэрца. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каранараспа́зма

(ад каранара- + спазма)

часовае звужэнне вянечных артэрый сэрца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кардыёграф

(ад кардыё- + -граф)

прыбор для рэгістрацыі работы сэрца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Праніка́ць ’ныць (пра сэрца)’ (навагр., Сл. ПЗБ). Паводле аўтараў слоўніка, з польск. przenikać ’пранікаць, пранізваць’. Але ні фанетычных, ні семантычных падстаў для гэтага няма. Відаць, гэта канкрэтызацыя значэння пранікаць (< нікаць, гл.) ’пранізваць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

serce

serc|e

н. сэрца;

~e się krwawi — сэрца крывёю абліваецца;

słuchać z biciem ~a — слухаць з заміраннем сэрца;

wziąć sobie (co) do ~a — прыняць (узяць) што да сэрца;

~e w dzwonie — язык (сэрца) звана;

okazywać komu ~e — сардэчна ставіцца да каго;

z całego ~a — ад усяго сэрца; ад усёй душы; усім сэрцам;

z ręką na ~u — паклаўшы руку на сэрца;

z dobrego ~a — ад шчырага сэрца;

z ciężkim ~em — з цяжкім сэрцам;

z głębi ~a — з глыбіні душы;

w głębi ~a — у глыбіні душы;

wkładać w co dużo ~a — укладаць усё сэрца ў што;

kamień spadł mi z ~a — камень з сэрца ўпаў; гара з плеч звалілася;

przyjaciel od ~a — сардэчны сябар;

~e mi się kraje — у мяне сэрца разрываецца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

зныць, зныю, знаеш, зные; зак.

Стаміцца, змучыцца душэўна. Зныла, збалела сэрца ад бесперапынных спадзяванняў. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)