◎ Кіля́га ’палка з тоўстым канцом, якую ўжываюць у якасці малатка’ (Сцяшк. МГ, Сцяшк.). Вельмі верагодным здаецца паходжанне ад прамежкавай незафіксаванай формы *кія‑ гау пра існаванне якой сведчыць вытворнае кіяжына (гл.) у тым жа значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
her=
аддз.дзеясл. прыстаўка; часта злучаецца з іншымі прыстаўкамі, указвае на:
1) набліжэнне да таго, хто гаворыць: hérblicken глядзе́ць (у бок таго, хто гаворыць;
2) паходжанне: hérkommen* пахо́дзіць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Се́бра ‘талака, калектыўная дапамога’ (карэл., кліч., бялын., мазыр., ДАБМ, камент., 905). Рус.валаг., алан.себра́ ‘праца грамадой, сумесна; талака’. Даль (4, 169) узводзіць да сябр (гл. сябар). Рус. слова сумесна з алан.себра́, сябра́, ся́бра ‘абшчына, арцель, сумесная справа’ разглядалі як запазычанне з вепск.sebr‑ (sebra‑) ‘калектыўная праца’; гл. Фасмер, 3, 586. Трубачоў (История терм., 165) усе гэтыя словы звязвае са слав.*sębrъ ‘сябра’. Фрэнкель (768–769) лічыць магчымым балцкае паходжанне: параўн. літ.sébras ‘саўдзельнік, супольнік’, лат.sēbrs ‘сусед, прыяцель’. Лаўчутэ (Балтизмы, 148) балцкае паходжанне слова разглядае як недостаткова аргументаванае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бабек польны ’расліна Oenothera biennis L., асліннік двухгадовы’ (Кіс.). Паходжанне назвы няяснае. Магчыма, запазычанне. Але не выключаецца сувязь з баб- ’круглы прадмет’ (гл.): кветкі цэлы дзень закрытыя і нагадваюць бутоны (параўн. Махэк, Jména rostl., 150).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ложнік ’несправядлівы чалавек, падманшчык’ (стаўб., Жд. 2). Утворана ў выніку намінацыі з ложны (параўн. ст.-рус.ложьный, лъжъный, прасл.ložьnъjь і суф. ‑ік. Не выключана і адсубстантыўнае паходжанне з суф. ‑нік. Да *ложь > ілжа́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прэч ’далоў’ (Нас., Мік., Бяльк., ТСБМ; паст., стаўб., Сл. ПЗБ), ’усюды; спрэс’: на полі прэч повно осёту (беласт., Сл. ПЗБ). Адносна позняе запазычанне з польск.precz ’прэч, далоў’, пра паходжанне якога гл. Банькоўскі, 2, 770.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пульт (ТСБМ). Запазычана праз рускую мову з ням.Pult ’падстаўка пад кнігу або ноты; бюро’, што з лац.pulpitum ’падстаўка; кафедра’, параўн. польск.pulpit ’у касцёле падстаўка пад імшал’, паходжанне якога застаецца нявысветленым (Сной, 514).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Басі́ла ’здаравяка-лайдак’ (Яўс.). Параўн. рус.дыял.баси́ла ’франт; бяспутны чалавек, хуліган’, баси́ло ’горды чалавек; франт’. Мабыць, звязана з дзеясловам тыпу рус.дыял.ба́си́ть ’выстройвацца, франціць’, ’трымацца горда, важнічаць’ (паходжанне яго не вельмі яснае). Гл. баской.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пі́пліцца ’марудна працаваць’ (ваўк., брасл., шальч., Сл. ПЗБ), піпнігща ’тс’ (шальч., тамсама). Параўноўваюць з літ.рірііоіі ’тс’ (Грынавяцкене, тамсама), гл., аднак, пятліць ’тс’ і адпаведнікі ў іншых славянскіх мовах, што ставіць пад сумненне балтыйскае паходжанне слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЕ́КЕЛЬ (Haeckel) Эрнст
(16.2.1834, г. Патсдам, Германія — 9.8.1919),
нямецкі біёлаг-эвалюцыяніст. Прыхільнік і паслядоўнік вучэння Ч.Дарвіна. Вучыўся ва ун-тах Берліна і Вюрцбурга. У 1861—1909 праф. Іенскага ун-та. Навук. працы па агульнай марфалогіі, антрапагеніі, гісторыі развіцця чалавека. Сфармуляваў тэорыю гастрэі: паходжанне шматклетачных жывёл ад гіпатэтычнага продка, які нагадваў двухслаёвы зародак — гаструлу. Прапанаваў першае «радаслоўнае дрэва» жывёльнага свету, сфармуляваў біягенетычны закон. Прадказаў дыскрэтнасць генаў, іх лакалізацыю ў храмасомах і ролю ў антагенезе.
Тв.:
Рус пер. — Естественная история миротворения. Т. 1—2. СПб., 1914.