ГРАМА́ДСКІ АБВІНАВА́ЎЦА,
асоба, якая па даручэнні грамадскай арганізацыі або працоўнага калектыву прымае ўдзел у судовым разглядзе справы і выконвае функцыі грамадскага абвінавачання. Грамадскі абвінаваўца самастойны ўдзельнік судовага працэсу і не звязаны з пазіцыяй па справе дзярж. абвінаваўцы — пракурора. Ён мае права адмовіцца ад абвінавачання, калі даныя судовага следства даюць для гэтага падставу. Працэсуальнае становішча грамадскага абвінаваўцы ў Рэспубліцы Беларусь рэгламентавана крымінальна-працэсуальным заканадаўствам.
Э.І.Кузьмянкова.
т. 5, с. 398
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРО́ДЗЕНСКАЕ ВАЯВО́ДСТВА,
1) адм.-тэр. адзінка ў ВКЛ у 1793—95. Цэнтр — г. Гродна. Утворана паводле рашэння Гродзенскага сейма 1793, калі Гродзенскі пав. Трокскага ваяв. пераўтвораны ў самаст. ваяводства. Пасля 3-га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) указам рас. ўрада ад 25.12.1795 ваяводства пераўтворана ў Гродзенскі пав. Слонімскай губ. 2) Назва, якая выкарыстоўвалася паўстанцамі ў адносінах да Гродзенскай губ. ў перыяд падрыхтоўкі і ў ходзе паўстання 1863—64.
т. 5, с. 420
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ну
1. межд. ну;
ну, начина́йте! ну, пачына́йце!;
ну, что же да́льше? ну, што ж дале́й?;
ну́-ка! ану́!;
ну же! ну (ану́!);
ну тебя́! разг. ну цябе́!;
ну и пого́дка! ну і надво́р’е!;
ну уж денёк! ну і дзянёк!;
ну и ну! ну і ну!;
(да) ну, неуже́ли? (ды) ну, няўжо́?;
ну не сове́стно ли вам? ну ці ж не со́рамна вам?;
ну хорошо́! ну до́бра!;
ну коне́чно ну вядо́ма;
ну нет ну не;
ну да ну так;
2. част. (в знач.: «что, если») а што, калі́…;
а ну как он прие́дет? а што, калі́ ён прые́дзе?;
ну как кто́-нибудь уви́дит а што, калі́ хто-не́будзь уба́чыць;
3. част. (в знач.: начать, давай) дава́й;
он ну крича́ть ён дава́й крыча́ць;
и ну петь і дава́й спява́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Жвары́га, жворы́га ’надакучлівы чалавек’ (іван., Нар. лекс., 195). Суфікс ‑ыга быццам бы ўказвае на аснову жвар‑, аднак яна выразна не суадносіцца з іншымі словамі. Калі дапускаць суаднясенне з жв‑ у шэрагу слоў, маючых значэнне балбатання, надакучлівай размовы (жвіндзіць, жвянькаць), застаецца няясным ‑n‑ і цвёрдасць ‑в‑. Не выключана іншае тлумачэнне кораня (параўн. жывы, жабрак). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Камла́к у выражэнні «камлакі едуць!» — табу: так казалі замест «памажы, божа!», калі стрыглі авечак, каб хутка адрастала руно, каб авечкі былі калматыя» (Федар. 1), камлаты ’калматы’ (саліг., Нар. словатв.; ТС; люб., Сл. паўн.-зах.), камлаценькі (аб ваўнянках) (слонім., Сл. паўн.-зах.), камлач ’калматы’ (Бір. Бел. антр.). Беларускае. У выніку перастаноўкі ЛМ+‑МЛ. да калматы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Красаві́к 1 ’чацвёрты месяц года’ (ТСБМ, Гарэц., Нас.), ’пяты месяц года’ (Яруш.). Гл. краса 2.
Красаві́к 2 ’баравік, які расце, калі красуе жыта’ (Сцяшк. Сл., Мат. Гом.). Гл. краса 2.
Красаві́к 3 ’жучок на коласе ў час красавання злакаў’ (Ян.). Гл. краса 2.
Красаві́к 4 ’лешч’ (Мат. Гом.). Нераст ляшча адбываецца ў час красавання злакаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Свяцілка, свеці́лка, свецёлка ‘дружка; дзяўчына з боку маладога, якая несла вясельны хлеб з свечкамі’ (ТС, Ян.), свяці́ліца ‘дзяўчына, што трымае запалёную свечку, калі ўбіраюць нявесту’ (Нар. Гом.), укр. світилка ‘дзяўчына, што выконвае абрад трымання шаблі з прывязанай да яе свечкай’. Падрабязна аб семантыцы гл. Гура, С і БФ, 1995, 318–321. Да свяціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смы́жыць ‘цягнуць; цягацца па свеце, мыкацца’ (Ласт.), ‘гатаваць ежу’ (Жд. 3), ‘курыць’ (Яўс.). Калі прыняць за зыходнае значэнне ‘курыць’, то, хутчэй за ўсё, суадносіцца з прасл. *smyzъ (гл. наступнае слова), што працягвае і.-е. *smū‑gʼ‑/*smeu‑gʼ ‘туман, дым’ (гл. ЭССЯ, 8, 46). Нельга выключыць таксама ўплыў гукапераймальных слоў тыпу цмыг, цмыгаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вальпу́ргіеў
(ад лац. Valpurgia = імя каталіцкай святой);
в-ая ноч — свята пачатку вясны ў германскай міфалогіі, якое з 8 ст. адзначалася ў ноч на 1-е мая, калі, паводле народнага павер’я, збіраліся ў гарах Гарца ведзьмы і наладжвалі свой «шабаш».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
манага́мія
(ад мана- + -гамія)
1) аднашлюбнасць, форма шлюбу, якая дазваляе быць у шлюбных адносінах аднаму мужчыне толькі з адной жанчынай (параўн. палігамія 1);
2) адносіны паміж жывёламі, калі самец на працягу доўгага часу спароўваецца з адной самкай (параўн. палігамія 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)