1.‑у. Месца, дзе растуць ягады, разводзяцца ягадныя расліны. Абапал пацягнуліся сады, агароды, ягаднікі.Мележ.
2.‑у, зб. Ягадныя кусты, ягадныя расліны. На ягадніку, які густа накрываў тут зямлю, дзе-нідзе чырванелі брусніцы.Сіняўскі.Падымаецца пад нагамі прытаптаны ягаднік.Пташнікаў.
3.‑а. Разм. Той, хто збірае або любіць збіраць ягады. Цэлымі днямі ўлетку або пад восень у пералеску чуліся галасы ягаднікаў і грыбнікоў.Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
vermögen
vt магчы́, мець магчы́масць
ich vermág hier nichts (zu tun) — я нічо́га тут не магу́ зрабі́ць
er vermág mich nicht zu überzéugen — ён не мо́жа мяне́ перакана́ць
er hat sie zu bewégen vermócht… — яму́ ўдало́ся ўгавары́ць іх [яе́] (зрабіць што-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
dawno
daw|no
даўно;
z ~ien ~na — даўным-даўно;
od ~na — здаўна;
jak ~no? — як даўно? ці доўга?;
już ~no go nie widziałem — (я) ўжо даўно яго не бачыў;
już ~no powinien tu być — ён ужо даўно павінен тут быць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
магчы́несов., в разн. знач. мочь;
ён до́ўга не мог засну́ць — он до́лго не мог усну́ть;
не магу́ паска́рдзіцца — не могу́ пожа́ловаться;
што тут магло́ зда́рыцца? — что здесь могло́ случи́ться?;
◊ усё мо́жа быць — всё мо́жет быть;
быць не мо́жа! — быть не мо́жет!;
не магу́ пахвалі́цца — не могу́ похва́статься;
і гаво́ркі не мо́жа быць — и разгово́ра быть не мо́жет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перавярну́ццасов.
1. переверну́ться, опроки́нуться;
2. (на другую сторону) поверну́ться, переверну́ться; (на другой бок — ещё) перевали́ться;
4. (побывать в разное время — о многих) перебыва́ть;
ко́лькі тут наро́ду ~ну́лася! — ско́лько здесь наро́ду перебыва́ло!;
◊ п. ўве́рх дном — переверну́ться кве́рху дном;
~ну́ўся б у труне́ — переверну́лся бы в гробу́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Апара́т, апара́ты ’царкоўныя рэчы, у тым ліку адзенне свяшчэнніка’ (Нас.); аднак ужо ў аповесцях XVI–XVII стст. апаратъ военныи (Шакун, Гісторыя, 106). У старабеларускай мове як царкоўны, так і ваенны апарат з XVI–XVII стст. з лац.apparatus (Курс суч., 172; Гіст. лекс., 111), магчыма (але не абавязкова), праз польскую. Наўрад ці трэба лічыць, што на пачатку XX ст. слова апарат было другі раз запазычана ў беларускую мову з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. мовы, 2, 147; Гіст. лекс., 245), хутчэй за ўсё тут можна гаварыць толькі аб пашырэнні значэння ўжо ўжыванага слова; апарат ’ваенны парад’ (Нас.) кантамінацыя парад і апарат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Апла́тва, опла́тва ’абчасанае бервяно ў апошнім вянцы зруба над бэлькамі’ (Шушк.). Польск.oplatwa ’тс’, укр.платва верхняя бэлька ў зрубе’, славац.platva ’плоскі кавалак матэрыялу, якім што-небудзь закрываюць’. Зважаючы на ўкраінскую і славацкую формы, можна дапусціць другаснасць пачатковага о‑ як фанетычнай пратэзы, хаця гэта і не неабходна. Ад дзеяслова (а)плаціць з суф. ‑тва (параўн. малітва); роднасна слову плот ’агароджа’, плыт. Іншая магчымасць: ад дзеяслова *пластаць ’дзяліць на пласты (плахі)’, на што ўказвае чэш.plastva ’пласт’, давала б тлумачэнне слова як больш старажытнага. Узаемаадносіны беларускага, украінскага, польскага, славацкага слоў няясныя: тут магчыма захаванне старога агульнага слова, а таксама адлюстраванне ўзаемных уплываў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́йды біць ’займацца не справай, а глупствам; плявузгаць’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). Рус.дыял.ба́йды бить, укр.би́ти ба́йди. Магчыма, скарачэннем на аснове ўкр.би́ти ба́йдики, рус.дыял.бить ба́йдики ’тс’ (аб гэтым Краўчук, УМШ, 1960, № 6, 60). Параўн. рус.байди́к, байтик, ба́ди́к, бадо́к, бати́к і г. д. ’палка, дубец, жардзіна’ (бить ба́йдики = рус.бить баклу́ши, да апошняга гл. Праабражэнскі, 1, 13; Фасмер, 1, 110). Слаўскі (1, 25) хоча тут бачыць bajda (ад bajati ’гаварыць’) ’пустаслоў’. Неверагодна Парасунька, НЗКіеўПІ, XXXIII, 1963, 105–109 (запазычанне з фін.-уг. моў; параўн. комібайӧг ’курапатка’; выраз азначаў лавіць курапатак’). Нас. адносіў да ба́йда ’паля’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Баламу́т ’прайдоха, ашуканец і да т. п.’ (Шат., Касп., Нас., Інстр. III, Мал., БРС), баламу́ціць. Ст.-бел.баламут, баломут, боламут, баламутити і г. д. (гл. Булыка, Запазыч.). Рус.баламу́т, баламу́тить, укр.баламу́т ’баламут; знахар’, польск.bałamącić, bałamucić, чэш.balamutiti. Здаецца, прасл.bala‑mǫtiti, bala‑mǫtъ (гл. Махэк₁, 23), дзе другая частка складанага слова да mǫtiti ’муціць’. Першая частка (bala‑) тлумачыцца па-рознаму. Агляд версій гл. Бернекер, 40; Фасмер, 1, 113; Слаўскі, 1, 26. Ідэя запазычання з манг. мовы, здаецца, зусім неабгрунтаваная. Кноблах (JČ, 1969 (2), 141) бачыць тут (як і ў слове балагу́р) экспрэсіўны прэфікс bala‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ві́лачнік1, ві́лашнік, ві́лышнік ’палка; цаўё, шасток, на якія насаджваюць вілы ці вілкі’ (БРС, КТС, Бяльк., Мат. Гом., Янк. I, лаг., КЭС; Касп., Выг.; бых., бялын., Янк. Мат.), палес.вілочнік ’вожаг’, ві́лошнік ’частка калаўрота, на якой трымаюцца «вілкі» (Уладз.). Вытворныя ад прыметніка вілачны і суф. ‑ік. Да ві́лы, ві́лкі (гл.). ‑Ш‑ у гукаспалучэнні ‑шн‑ замест ‑ч‑ з’яўляецца характэрнай рысай усходнебеларускіх гаворак.
Ві́лачнік2 ’вугал ля печы, дзе стаяць вілы, ажогі, качэргі і інш.’ (БРС, КТС; бых., Янк. Мат., Інстр. I, Касп., Мат. Гом.) да вілачнік1; тут маецца семантычны перанос значэння слова з суф. ‑нік (Nomen actionis перайшло ў Nomen loci).