earth1 [ɜ:θ] n.
1. зямля́, зямны́ шар
2. зямля́, гле́ба
3. :
♦ on earth infml (часта ў спалучэнні з why, what, who, how, where у пытаннях як выраз здзіўлення, злосці і да т.п.); How on earth did she manage that? І як толькі ёй гэта ўдалося?
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
дупле́т
(фр. doublet)
1) тое, што і дублет 3;
2) у час більярднай гульні ўдар шарам у другі шар, які, стукнуўшыся аб борт і адскочыўшы ад яго, трапляе ў лузу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сферасо́ма
(н.-лац. sphaerosoma, ад гр. sphaire = шар + soma = цела)
1) сумчаты грыб сям. аскаболавых, які трапляецца на апалым лісці ў лясах;
2) клетачная гранула, якая змяшчае ліпіды і бялкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гемаглабі́н
(ад гр. haima = кроў + лац. globus = шар)
бялковае рэчыва ў саставе крыві, якое надае ёй чырвоны колер і служыць пераносчыкам кіслароду ва ўсе тканкі арганізма.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
балаці́равацца
(ням. ballotieren < фр. balloter, ад ballotte = невялікі шар)
выстаўляць сваю кандыдатуру на выбарах, выступаць у якасці прэтэндэнта на якую-н. выбарную пасаду (напр. б. у дэпутаты).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
бал, бала; мн. балы, балаў; м.
1. Адзінка вымярэння сілы ветру, хвалявання мора, землетрасення. Вецер у пяць балаў. Шторм у дзевяць балаў.
2. Лічбавая ацэнка поспехаў у навучальных установах, дасягненняў у спорце. Пасля практыкаванняў на першых трох снарадах каманда СССР лідзіравала з вынікам 143,05 бала. □ На ўступных экзаменах у інстытут Наташа не дабрала нейкіх там двух нікчэмных балаў, якія і рашылі яе лёс. Краўчанка.
3. Гіст. Шар для падачы голасу за каго‑н. на выбарах. // Голас, пададзены за каго‑н. шляхам апускання шара.
[Фр. balle.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́бства, ‑а, н.
1. Грамадскі лад, заснаваны на рабаўладанні. Антычнае рабства. // Пра грамадскі лад, пры якім клас стваральнікаў асноўных матэрыяльных каштоўнасцей з’яўляецца бяспраўным, пазбаўленым уласнасці на сродкі вытворчасці. Прыгоннае рабства. Каланіяльнае рабства. Наёмнае рабства.
2. Стан, становішча раба (у 1 знач.). Аддаць у рабства. Вызваліцца ад рабства. // Палітычна залежнае становішча чалавека. І паралелі, і мерыдыяны Ім хочацца жалезнымі зрабіць, Каб шар зямны ў краты быў закован, І ў рабстве жыў пакораны народ. Панчанка.
3. перан. Поўнае падпарадкаванне чужой волі, уплыву. Сямейнае рабства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сфе́ра
(лац. sphaera, ад гр. sphaira = шар)
1) шар або яго ўнутраная паверхня (напр. зямная с., нябесная с.);
2) вобласць распаўсюджання якога-н. дзеяння (напр. с. прыцягнення планеты);
с. уплыву — тэрыторыя залежнай краіны, якая знаходзіцца пад палітычным і эканамічным кантролем адной з імперыялістычных дзяржаў;
3) галіна якой-н. дзейнасці, праяўлення якіх-н. інтарэсаў (напр. с. вытворчасці);
4) грамадскае асяроддзе; кола асоб, аб’яднаных агульнасцю сацыяльнага становішча або заняткаў (напр. навуковая с., дзелавая с.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
краке́т
(англ. croquet, фр. croquet)
гульня спартыўнага тыпу, у якой шар ударамі драўлянага малатка праводзіцца праз размешчаныя ў пэўным парадку драцяныя вароты, а таксама набор прылад для такой гульні.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Жулёмак ’некалькі жмень ільну’ (беш., Нар. сл., 94). Параўн. рус. дыял. цвяр., наўг., перм., сіб. жу́литься ’сцісквацца’. Параўн. славен. žúželj, žuželj ’нешта скручанае разам’. Корань у жулёмак можа тлумачыцца паводле значэння ’сціснутыя сцяблы льну’, як і жменя: *žul‑ьm‑ъkъ. Слав. *žul‑ прадстаўляе і.-е. *geul‑ (Покарны, 1, 396–397) ’згінаць, скручваць’; параўн. арм. kalum ’бяру, хватаю’, ст.-інд. gōla‑h ’шар’. Элемент ‑ьm‑ адлюстроўвае былы суфікс (параўн. ‑мо: пражмо́ ’пражанае калоссе’, мульмо́ ’мазоль’, вязьмо ’перавясла’, Сцяцко, Афікс. наз., 54).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)