trafiła kosa na kamień — найшла каса на камень; трапіўся востры на шылаватага (цюк на крук); чорт на нячысціка наскочыў
IIж. каса (прычоска)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Pejor avis aetas
Дрэнная птушка ‒ узрост.
Плохая птица ‒ возраст.
бел. Старасць не радасць, косці не гнуцца. І сабака на старасці не брэша. Як малое падае, то анёл з пярынкаю, а як старое, то чорт з бараною.
рус. Старой бабе и на печи ухабы. Старость не радость, не красные дни. Старость не радость, а смерть не корысть. Старость с добром не приходит. Старость придёт ‒ веселье на ум не пойдёт.
фр. Vieillesse, tristesse (Старость, печаль). Tout sourit à la jeunesse tout s’assombrit à la vieillesse (Всё улыбается в молодости, и всё печалится в старости). La vieillesse est un pesant fardeau (Старость ‒ тяжёлая ноша).
англ. Time hands heavy on one’s hangs (Время оттягивает руки).
нем. Alter ist ein schweres Malter (Возраст ‒ тяжёлый мальтер*). Das Alter ist eine schwere Last (Возраст ‒ трудная ноша).
* Malter ‒ плата за памол.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
калыха́цьнесов.
1. кача́ть, колыха́ть; колеба́ть;
2. (о ребёнке) кача́ть, баю́кать;
3.разг. (на качелях и т.п.) кача́ть, колыха́ть;
4. пока́чивать, болта́ть;
пі́ша і наго́й калы́ша — пи́шет и ного́й болта́ет;
◊ не такі́ стра́шны чорт, як яго́ малю́юць — посл. не так стра́шен чёрт, как его́ малю́ют
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Uxori nubere suae (Martialis)
Быць жонкай у сваёй жонкі.
Быть женой у своей жены.
бел. Бедная тая дамова, дзе вала бадзе карова. Хай таго вала воўк з’есць, што кароўка б’е. Хай згарыць тая карова, што вала збарола. Дзе баба панам, там чорт камісарам.
рус. Быть у своей жены под каблуком. Худо мужу тому, у которого жена большая в дому. Жена верховодит, так муж по соседям бродит. Жена мужа и не бьёт, а под свой норов ведёт.
фр. C’est sa femme qui porte le pantalon (Это его жена носит брюки). Être sous la pantoufle de sa femme (Быть под башмаком y жены).
англ. To live under the cat’s foot (Жить у кошки под лапкой).
нем. Die Frau prügelt ihren Mann nicht, hält ihn aber unter dem Pantoffel (Жена не бьёт своего мужа, но держит его под домашней туфлей/башмаком).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Радзі́мец ’прыпадак з сутаргамі і стратай прытомнасці’ (ТСБМ, Нас., Гарэц.; сен., Гіл.), ’хвароба’ (Касп.), ’невядомы злы чалавек, чорт’ (Мат. Гом.), радзі́мец (ради́мец) ’нейкая хвароба, прыпадак у немаўлят’ (Раст.), радзі́мчык ’дзіцячая хвароба’ (Інстр. 2), ’мяккае месца на цемені ў нованароджанага дзіцяці’ (Арх. ГУ), рус.роди́мчик, роди́мец ’прыпадак з сутаргамі і стратай прытомнасці’, дыял.роди́мец, роди́мое, родиманец, укр.роди́мец, роди́мчик ’хвароба’. Ад радзі́мы ’прыродны, ад нараджэння’, да радзі́ць1 (гл.), паколькі гэта пасляродавая хвароба. Відаць, табуізаваная назва, параўн. радзі́мец ’тутэйшы чалавек’, родзімы чолове́к ’свой, блізкі чалавек’ (ТС). Версія аб паходжанні ад назвы племені радзімічы (на карысць яе прыводзіцца паданне: радзімічы — ета месныя дреўнія людзі, якія дзелылі убействы, калі хто атказуваўся ат сваіх; параўн. таксама праклён каб цябе радзіміц забіў!, гл. Яшкін, Лекс. ландш., 204–205) падаецца малаверагоднай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
не́мач, ‑ы, ж.
Разм.
1. Недамаганне, слабасць; хвароба. Маці.. забывалася на немач, увіхалася ля печы, цешылася з сустрэчы.Вышынскі.[Шэмет:] «Што, ужо начальства немач бярэ? Дваццаць метраў прайсці не можа?»Лобан.[Кац] прайшоў не адну царскую ссылку, і, відаць, арганізм яго выпрацаваў у сабе здольнасць незвычайна супраціўляцца рознай немачы.Сабаленка.
2. Гора, няшчасце. [Юстына:] — Неўзабаве і Мікіта прыйшоў, што быў у матросах. Ды на табе, зноў немач — паны нахлынулі.Гурскі.Аляксандр Іванавіч быў добрай душы чалавек, але вось гэтая немач — немач, насланая вайною...Пестрак.
•••
Каб на яго (яе, іх, цябе, вас) немач; няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач — праклён са значэннем «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ва́жнасць, ‑і, ж.
1. Значнасць, вялікае значэнне. Набліжалася першая гадзіна ночы, а трэба было яшчэ знайсці сваіх памочнікаў і растлумачыць ім усю важнасць загаду каменданта.Дамашэвіч.Беларускія паэты ўсведамлялі ўсю важнасць задач эпічнага паказу падзей рэвалюцыі і грамадзянскай вайны.Перкін.
2. Велічнасць, саліднасць; фанабэрыстасць. Важнасць, якую.. [Сініцын] набыў, займаючы ў свой час розныя.. пасады, цудоўна спалучалася ў ім з абыякавасцю, якую ён чорт ведае, дзе ўзяў.Шахавец.Абодва сакратары селі недзе ззаду, каб не дэманстраваць сваёй начальніцкай важнасці.Ермаловіч.Магло б некаму здацца, што справа ідзе пра нешта вельмі складанае, у чым найбольш разумее стары пастух Лукаш Саёнак, — столькі важнасці было ў яго голасе.Брыль.
•••
(Не) вялікая важнасць — нічога асаблівага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)