пузы́рь м.

1. пузы́р, -ра́ м.; (на жидкости) бу́рбалка, -кі ж.;

пузыри́ в мета́лле пузыры́ ў мета́ле;

2. (волдырь) пухі́р, -ра́ м.; вады́р, -ра́ м.;

на ме́сте ожо́га вскочи́л пузы́рь на апе́чаным ме́сцы ўско́чыў пухі́р (вады́р);

3. анат. пузы́р, -ра́ м.;

жёлчный (же́лчный) пузы́рь жо́ўцевы пузы́р, жаўця́к, -ка́ м.;

мочево́й пузы́рь мачавы́ пузы́р, мачаві́к, -ка́ м.;

пла́вательный пузы́рь (у рыб) пла́вальны пузы́р;

4. (медицинский, для плавания) пузы́р, -ра́ м.;

пузы́рь со льдо́м пузы́р з лёдам;

5. (малыш) разг. пузы́р, -ра́ м.;

◊

мы́льный пузы́рь мы́льная бу́рбалка;

пуска́ть пузыри́ пуска́ць бу́рбалкі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Страх ‘адчуванне небяспекі; боязь’, выкл. ‘страшна, жах’, прысл. ‘вельмі, надзвычайна’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., Стан., Сл. ПЗБ, ТС), ‘вельмі, моцна’ (Нас.), ‘пудзіла’ (гродз., драг., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.; воран., Шатал.; Сл. Брэс., Клім.), страх, страшо́к ‘страшыдла, злы дух, д’ябал’ (Скарбы). Сюды ж страхата́ (Нас., Касп., Сл. ПЗБ), страхо́цце, страхаццё (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Ласт.) ‘нешта страшнае’, страха́цца ‘пужацца’ (Ласт.). Параўн. укр., рус. страх, стараж.-рус. страхъ, польск. strach, в.-луж. strach, н.-луж. tšach, чэш., славац. strach, серб.-харв. стра̑х, славен. strȃh, балг. страх, макед. страв, ст.-слав. страхъ. Прасл. *straxъ ‘страх, боязь, трывога’ не мае надзейнай этымалогіі. Па адной з версій, праславянскае слова мела першаснае значэнне ‘здранцвелы, анямелы’ і параўноўвалася з літ. stregti, stregiu ‘здранцвець; пераўтварыцца ў лёд’, лат. strēǵele ‘лядзяш’, с.-в.-ням. strac ‘тугі’, нова-в.-ням. strecken ‘расцягваць’; гл. Фасмер, 3, 772, з літ-рай; Глухак, 586. На іншую думку, *straxъ з ранейшага *strog‑so з рэгулярным змяненнем gs > ks > ch і звязаны з прасл. *strogъ (гл. строгі) ад і.-е. кораня *(s)terg‑/*(s)treg‑ (Борысь, 579). У выпадку развіцця *straksъ < *straskъ дапускаецца той жа корань, што і ў рус. стращать ‘палохаць’, острастка ‘пагроза, грозьба’ з чаргаваннем st/sk аналагічна пусціць/пушчаць/пускаць (Младэнава, Новое в рус. этим., 221–222). Дапушчэнне рухомага s дазваляе звязваць з трасці, параўн. страхану́цца ‘страсянуцца’ (Сл. ПЗБ). Прасл. *straxъ разглядаецца таксама як славянскае новаўтварэнне ад *strastь (гл. страсць) (Брукнер, KZ, 43, 309). Славянскае слова — дэвербатыў ад *straxati, параўн. н.-луж. tšachaś, польск. дыял. strachać, славац. prestrachaný, якія з *strōksati, роднаснага ням. schrecken ‘страшыць’, што з *srek‑ з “інтэнсіўным” суф. ‑sa (Махэк₂, 581); сувязь з лат. struõstêt, struõstit ‘пагражаць, сурова папярэджваць’ (Мюленбах-Эндзелін, 3, 1699). Гл. яшчэ агляд версій у ЕСУМ, 5, 435.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тума́н ‘імгла, імжа; густое непразрыстае паветра’ (ТСБМ, Бяльк., Байк. і Некр., Сцяшк., Арх. Вяр., ТС, Сл. ПЗБ, Вруб.): туман — гэто пара, якая падымаецца з вады (Сержп. Прымхі), ‘тое, што перашкаджае добра бачыць, што засцілае зрок’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ); туман слі͡епіць (Сержп. Грам.), тума́нь ж. р. ‘імгла’ (стол., Нар. лекс., Сл. Брэс.), ту́ман: туманом худыты ‘хадзіць без мэты’ (брэсц., Ск. нар. мовы), тумано́к ‘невялікі туман’ (Кліх, Юрч. СНЛ), тума́нішча ‘густы туман’ (Мат. Гом.); тума́н ‘абман, чмута’ (Нас., Некр. і Байк.): tumán ŭ oczy puskáje (Федар. 4), ‘неадукаваны, цёмны чалавек’ (ТС), туман напусціць ‘адурманіць, падмануць’ (ТС). Укр. ту́ман, тума́н ‘імгла’ ‘дурань’, рус. тума́н ‘імгла’, ‘хмара’, польск. tuman ‘воблака пылу’, ‘тупы чалавек’, балг. туман ‘імгла’, ‘пыл’, радоп. дума́н ‘тс’. Запазычана з цюркскіх моў: чагат., казах., кірг., караім., узб. tuman, башк., крым.-тат. томан ‘імгла’, тур. duman ‘дым, туман’, ‘пыл’, якія выводзяцца з цюрк. tum(a) ‘завалакаць, засцілаць, ахутваць’. Крыніцай паўднёвацюркскіх форм з пачатковым д‑[d‑] з’яўляюцца, аднак, індаеўрапейскія мовы: авест. dunman ‘туман’, dvąnman‑ ‘хмарка’, перс. dūdmān ‘дым’, ‘куродым, сажа’ (Фасмер, 4, 119; ЕСУМ, 5, 674–675; Арол, 4, 116; Аткупшчыкоў, ЭИРЯ, 4, 141; Жураўлёў, Язык и миф, 830). Сюды ж тумане́ць ‘з’яўляцца (аб тумане)’ (Шат.), тума́ніць ‘падманваць, пускаць пыл у вочы; затуманьваць, чмуціць’ (Нас., Некр. і Байк.), ‘адурманьваць’ (Шат.), ‘засцілаць, закрываць сабой (пра пыл, дым)’, ‘завалакаць (вочы)’, ‘пазбаўляць здольнасці ясна разумець, успрымаць’, ‘блытаць’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), ‘курыць (самасад)’ (Юрч. СНЛ), ‘піць, баляваць дужа шчыра’ (Вушац. сл.), ‘ілгаць’ (гродз., ЖНС), туманіць вочы (галаву) ‘задурваць, падманваць’ (Юрч. Фраз.), тума́ніцца ‘губляць разважлівасць’ (Нас.), ‘угаворваць’ (свісл., Шатал.), ‘рабіцца няясным ад слёз у вачах’ (ТС), тума́ненне ‘падманванне’ (Юрч. Вытв.), ‘выпрошванне шляхам ліслівасці’, тума́нны ‘ілжывы, ліслівы’, тума́нка ‘ашуканка’, ‘дакучлівая просьбітка’, тума́ншчык ‘хлус’ (Нас.), тума́ннасць ‘густы туман’, ‘вялікая колькасць зорак у адным месцы далёка ад зямлі’ (ТСБМ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

umsetzen

I úmsetzen

vt

1) пераса́джваць (расліны)

2) перамяшча́ць; пераво́дзіць; пераса́джваць (вучняў і г.д.)

3) матэм. зрабі́ць перастано́ўку

4) пуска́ць у абаро́т [у про́даж]

etw. іn Geld ~ — ператвары́ць што-н. у гро́шы, рэалізава́ць што-н.

5) хім. пераўтвара́ць

6)

etw. in Wírklichkeit ~ — право́дзіць што-н. у жыццё, здзяйсня́ць, ажыццяўля́ць (што-н.)

in die Tat ~ — ажыццяві́ць (план)

II umsétzen

vt (mit D) абса́джваць (што-н. дрэвамі), садзі́ць (што-н. вакол чаго-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

puff

[pʌf]

1.

v.

1) павява́ць, падыха́ць (пра ве́цер)

2) сапці́, ця́жка ды́хаць

3) пы́хкаць, дымі́ць, пуска́ць клубы́ ды́му

The engine puffed out of the station — Параво́з, пы́хкаючы па́рай, пакі́нуў ста́нцыю

Smoke puffed out of the chimney — Дым валі́ў клуба́мі з ко́міна

2.

v.t.

1) пы́хкаць

to puff on a cigar — пы́хкаць цыга́рай

2) усхваля́ць, расхва́льваць

They puffed him to the skies — Яны́ ўсхваля́лі яго́ да нябёсаў

3.

n.

1) паве́ў -ву, по́дых -у m.

a puff of wind — паве́ў ве́тру

2) ця́жкае дыха́ньне, сапе́ньне

3) пухо́ўка для пу́драньня

4) празьме́рныя пахва́лы, ду́тая рэкля́ма

5) буф -а m., бу́фы (у суке́нцы)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

toczyć

toczy|ć

незак.

1. каціць;

~ć beczkę — каціць бочку;

rzeka toczyć swe fale — рака нясе свае хвалі;

2. тачыць;

robak toczyć drzewo — чарвяк точыць дрэва;

3. выточваць; абточваць;

~ć nóżki do lamp — выточваць ножкі для лямпаў;

4. кніжн. ліць;

~ć wino z beczki — наліваць віно з бочкі;

5. кніжн. весці;

~ć walkę — весці змаганне;

~ć pianę z ust — пускаць пену з рота; даводзіць з пенай з рота

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

броса́ть несов., в разн. знач. кі́даць;

броса́ть ка́мень кі́даць ка́мень;

броса́ть я́корь кі́даць я́кар;

маши́ну броса́ло во все сто́роны машы́ну кі́дала ва ўсе бакі́;

броса́ть оде́жду кі́даць адзе́нне;

броса́ть друзе́й кі́даць сябро́ў;

броса́ть кури́ть кі́даць куры́ць;

меня́ броса́ло в пот мяне́ кі́дала ў пот;

◊

броса́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

броса́ть ору́жие кі́даць збро́ю;

броса́ть тень на (кого, что) кі́даць цень на (каго, што);

броса́ть слова́ на ве́тер кі́даць сло́вы на ве́цер;

броса́ть ка́мешки в (чей) огоро́д кі́даць каме́ньчыкі ў (чый) агаро́д;

броса́ть де́ньги на ве́тер кі́даць (пуска́ць) гро́шы на ве́цер;

броса́ть на произво́л судьбы́ кі́даць (пакіда́ць) на во́лю лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Staub

m -(e)s, рэдка pl -e i Stäube

1) пыл

2) прах

zu ~ wérden — паме́рці; пайсці́ [рассы́пацца] пра́хам

◊ j-n in den ~ tréten* — змяша́ць каго́-н. з гра́ззю

j-n, etw. in den ~ zíehen* — знясла́віць каго́-н., што-н.

vor j-m im ~ líegen* — валя́цца ў каго́-н. у нага́х

sich aus dem ~e máchen — разм. непрыкме́тна ўцячы, даць лататы́ [ця́гу]

j-m ~ in die Áugen stréuen [blásen*] — ≅ пуска́ць каму́-н. пыл у во́чы

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

ánsetzen

1.

vt

1) ста́віць, падстаўля́ць

das Glas ~ — падно́сіць шкля́нку да ро́та

2) прымацо́ўваць

Knöpfe ~ — прышыва́ць гу́зікі

3) вызнача́ць, устана́ўліваць, назнача́ць

4) пачына́ць, бра́цца (за што-н.)

5)

fleisch ~ — таўсце́ць, паўне́ць

2.

vi

1) пачына́ць, спрабава́ць (што-н.)

2) асяда́ць, адклада́цца

3) бат. прыня́цца; распусці́цца

4) муз.

ríchtig ~ — браць пра́вільны тон

5) павялі́чвацца, расці́

Sprösslinge ~ — пуска́ць па́расткі

6)

etw. auf (A) ~ — дамага́цца; дабіва́цца чаго́-н.

er setzt es daráuf an — ён таго́ і дамага́ецца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

gas

I [gæs]

1.

n., pl. gases

1) газ -у m.

2)

а) сьвяці́льны газ

б) газ-па́ліва

в) газ-сро́дак для абязбо́льваньня, анэстэ́зіі

3) Mining грыму́чы або́ рудніко́вы газ (выбухо́вы)

4) Milit. газ (атру́тнае рэ́чыва)

5) га́зы ў стра́ўніку або́ кі́шках

6) Sl. пуста́я балбатня́, выхва́льства, самахва́льства n.

2.

v.t.

1) напаўня́ць га́зам

2) атру́чваць га́зам

3) пуска́ць заду́шлівыя га́зы

4) забіва́ць га́зам (у га́завай ка́мэры)

5) informal, Sl. ашу́кваць, загаво́рваючы зу́бы

3.

v.i.

1) выдзяля́ць, выпуска́ць газ

2) Sl. балбата́ць пусто́е; выхваля́цца

II [gæs]

1.

n., informal

бэнзы́н -у m., га́за, газалі́на f.

to step on the gas, Sl. — ці́снуць нагаз, хутчэ́й е́хаць (аўтамабі́лем), збо́льшыць ху́ткасьць

2.

v.

напаўня́ць (бэнзы́нам)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)