мо́ўчкі, прысл.
1. Нічога не гаворачы.
Сядзець м.
2. перан. Не пратэстуючы, пакорліва, маўкліва.
М. перанесці абразу.
3. перан. Паціху, тайком.
М. сядзець у засадзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шквал, -у, м.
1. Раптоўны моцны парыў ветру, які суправаджаецца звычайна навальнічным ліўнем.
Наляцеў ш.
Ш. смеху (перан.).
2. перан. Моцная масіраваная стральба.
Ш. агню.
|| прым. шква́льны, -ая, -ае і шква́лісты, -ая, -ае.
Шквальны (шквалісты) вецер.
Шквальны агонь кулямётаў.
Шквальныя апладысменты (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыві́ля ’недамаганне’ (маст., Хромч., дыс.). Няясна. Магчыма, звязана, з вілі́ць ’зварочваць з прамога шляху, зварочваць убок’; перан. ’крывіць душой’ (гл.) з семантычным зрухам, апошняе Карскі (Труды, 394) звязваў з літ. vylióti ’падманваць, заманьваць, спакушаць’, vỹlius ’падман, хлусня’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наця́гнуты, -ая, -ае.
1. гл. нацягнуць.
2. перан. Які знаходзіцца ў стане напружання.
Нацягнутыя нервы.
3. перан. Пазбаўлены натуральнасці, недружалюбны.
Нацягнутыя адносіны.
|| наз. наця́гнутасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
немата́, -ы́, ДМ -маце́, ж.
1. Адсутнасць дару мовы.
Прыроджаная н.
2. перан. Нямая цішыня.
Вячэрняя н.
3. перан. Бяспраўе, прыгнечанасць.
Векавая н. і адсталасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дубо́вы, -ая, -ае.
1. гл. дуб.
2. перан. Цвёрды, не прыдатны да яды (разм.).
Дубовыя яблыкі.
3. перан. Грубы, нязграбны, тупы (разм.).
Д. стыль.
Дубовая галава.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адло́мак, -мка, мн. -мкі, -мкаў, м.
1. Адламаны кавалак чаго-н.; абломак.
А. касы.
2. перан. Рэшткі таго, што раней існавала.
А. старога свету (перан.: астатак).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Лам’ё, ломʼе́ ’дробнае галлё, сукі, хлуд, ламачча’, ’абломкі дрэва, драўніны’, ’лом, пабітыя, паламаныя рэчы’ (Сцяшк., Юрч. Фраз. 3, Шат., ТСБМ, ТС). Зборнае да лом (гл.). Прасл. lom‑ьje. Cюды ж перан. зборн. ламʼё ’гультаі, лежабокі’ (Юрч. Фраз. 3).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Матану́ць (перан.) ’кінуць’ (даўг., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ’махнуць’, ’выбегчы’ (Нар. Гом.). Рус. урал. мотану́ть ’хутка, раптоўна прабегчы, мільгануць’, смал. мотану́ться ’тс’. Да мата́ць (гл.). Суфікс ‑а‑ перад ‑nǫ‑ перадае раптоўнасць дзеяння. Сюды ж матані́на ’мітусня, беганіна’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гангстары́зм, -у, м.
Дзеянні гангстараў; бандытызм.
Палітычны г. (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)