больно́й

1. прил. (подверженный болезни) хво́ры; (связанный с ощущением боли) балю́чы;

больно́й челове́к хво́ры чалаве́к;

больно́е се́рдце хво́рае сэ́рца;

больно́й па́лец балю́чы па́лец;

больно́й дизентери́ей хво́ры на дызентэры́ю (крыва́ўку);

2. прил., перен. (уязвимый) балю́чы; (болезненно переживаемый) хво́ры; (слабый) сла́бы́;

больно́е самолю́бие хво́рае самалю́бства;

больно́е ме́сто сла́бае ( слабо́е) ме́сца;

больно́й вопро́с балю́чае пыта́нне;

3. сущ. хво́ры, -рага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прихло́пнуть сов.

1. (ладонью) ля́пнуць, пля́снуць;

2. (пристукнуть каблуком и т. п.) прысту́кнуць;

3. (закрыть со стуком) прысту́кнуць, прычыні́ць;

4. (придавить, прищемить) разг. прышчамі́ць, прыбі́ць;

прихло́пнуть па́лец прышчамі́ць (прыбі́ць) па́лец;

5. перен. (прекратить существование чего-л., деятельность кого-, чего-л., закрепить, закрыть), прост. прыкры́ць, закры́ць;

6. (убить) прост. прысту́кнуць, прысту́каць;

7. (накрыть, поймать) прост. накры́ць, злаві́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Напа́рстак (Нас., ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’напарстак’, ’металічны абручык, з дапамогай якога каса прымацавана да касільна’ (слуц., Нар. словатв., Сцяц., Янк. 2), неперсток ’тс’ і ’пярсцёнак’ (ТС), неперстак ’металічнае колца, якім прымацавана каса да касся’ (навагр., свісл., кап., Шатал., Ян.), напэрсток ’тс’ (драг., Нар. словатв., пруж., Выг.), ’сякерка для кляпання кос’ (драг., Жыв. сл.), сюды таксама наперснік ’напарстак’ (ТС), ’пярсцёнак’ (Ян.), наперснык ’пярсцёнак’, ’напарстак’ (Мат. Гом.). Формы з а ў беларускай мове успрымаюцца як запазычанні з польск. naparstek (параўн. заўвагу Насовіча: «употребляется шляхтою»); што датычыць іншых форм, то яны могуць быць працягам даўніх утварэнняў ад *pьrstъ ’палец’, у тым ліку вытворнага *napьrstъkъ, параўн. рус. напёрсток, укр. наперсток, чэш., славац. naprstek серб.-харв. напрстак, балг. напръстек, дыял. радоп. напарстек, макед. напрсток, першапачаткова, відаць, ’пярсцёнак’ або іншае ўпрыгожанне, якое надзявалася на палец. Значэнне ’рэхва, колца ў касе’ — вынік пераносу. Формы на ‑нік, вядомыя і іншым славянскім мовам (рус. наперстник, в.-луж. naporstnik, славен. naprstnik, балг. напръстник), пазнейшыя па ўтварэнню (Брукнер, 354; Махэк₂, 486–487; Шустар-Шэўц, 13, 988).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

то́ргаць

1. zúpfen vt; rücken vt (рухаць); zíehen* vi (за што-н an D);

2. (пра боль):

у мяне́ то́ргае па́лец ich habe ein Réißen im Fínger

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Fínger

m -s, -

1) па́лец (на руцэ)

2) тэх. па́лец, штыфт

◊ nicht éinen ~ für etw. krümmen — па́льцам не паварушы́ць дзе́ля чаго́-н.

etw. an den ~n hérzählen [hérsagen] — ≅ ве́даць што-н. даскана́ла

mit állen zehn ~n nach etw. (D) gréifen* — ≅ ухапі́цца абе́дзвюма рука́мі за што-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

АПО́СУМЫ

(Didelphidae),

сямейства млекакормячых атр. сумчатых. 12 родаў, 84 віды. Пашыраны ў Амерыцы і на М. Антыльскіх а-вах. Самая стараж. група сумчатых. У Паўн. Амерыцы вядомы з ніжняга мелу, у Еўропе — з эацэну да міяцэну. Жывуць на зямлі і дрэвах у лясах, стэпах, пустынях, гарах да 4 тыс. м, зрэдку паўводныя — вадзяны апосум. Звычайныя апосумы — лабараторныя жывёлы. Паўночны апосум акліматызаваны ў Каліфорніі.

Даўж. цела 7—50 см. Хвост (4—55 см) звычайна хапальны, голы на канцы. Морда выцягнутая і завостраная. Канечнасці ўкарочаныя, пяціпальцыя; заднія крыху даўжэйшыя за пярэднія. Вялікі палец на задніх лапах вял. памераў, проціпастаўлены іншым. Ёсць сумка. Саскоў ад 5 да 27. За год 1—3 прыплоды па 4—11 (зрэдку да 25) дзіцянят. Усёедныя. Аб’екты промыслу.

т. 1, с. 433

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

прыці́снуць сов.

1. прижа́ть, прити́снуть;

п. да грудзе́й — прижа́ть к груди́;

п. спружы́ну — прижа́ть пружи́ну;

2. прищеми́ть, придави́ть;

п. па́лец дзвяра́мі — прищеми́ть (придави́ть) па́лец дверьми́;

3. прижа́ть;

п. у кут — прижа́ть в у́гол;

4. перен. (строго потребовать) прижа́ть;

п. прагу́льшчыкаў — прижа́ть прогу́льщиков;

5. перен. (ограничить в правах) притесни́ть;

6. разг. (о холодах, морозе) уси́литься, уда́рить;

◊ п. хвост — прижа́ть хвост

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перст книжн., уст. па́лец, род. па́льца м.;

◊

оди́н, как перст адзі́н адны́м; адзі́н-адзіню́ткі; як зязю́лька; як ме́сячык у не́бе; як тапо́ля сяро́д по́ля; як ко́лас на ржы́шчы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шип​I м.

1. (колючка на растении) калю́чка, -кі ж.;

2. техн. шып, род. шы́па м.;

3. стол. па́лец, -льца м.;

4. (на подкове) гак, род. га́ка м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Мяжы́перніца, межыперсніца, мяжыперсціц(а) ’міжперсніца, нарывы рук (ног) паміж пальцамі’ (Некр., Касп., Бяльк.), ’высыпка, асабліва пры каросце’ (Нас., Бяльк.), міжыпірніца ’глыбокае загнаенне далоней ад цвёрдай работы’ (КЭС, лаг.). Рус. валаг. междупёрст(н)ица ’хвароба паміж пальцамі ад забруджвання’, с.-урал. ’кароста’, смал. межепарщица ’тс’. Фармальна да меж- (між‑) і перст ’палец’ (< прасл. pbrstь). Аднак, улічваючы пашырэнне лексемы ва ўсх.-слав. гаворках, можна меркаваць, што гэта калька з балт. моў; параўн. літ. tarpupirščiai ’прамежкі паміж пальцамі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)