Зыр 1 ’адкрытае месца’. Параўн. укр. зір ’зрок’. Апафанічны варыянт кораня, прадстаўленага ў зрок, зрэнка, зара, зорка (гл.) са ступенню i > y.
Зыр 2 ’халодны, пранізлівы вецер’, зы́рыць ’прыпякаць (пра мароз)’, зы́рка ’горача’ (Сл. паўн.-зах.), зыр ’гарачыня, спёка, жар’ (тураў., ТС). Верагодна, перанос ад зыр 1, на што ўказваюць антанімічныя значэнні ў розных рэгіёнах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
frost
[frɔst]
1.
n.
1) маро́з -у m.
sharp frost — сьцю́жа f., мо́цны маро́з
2) шэ́рань f., іне́й -ю m.
3) хало́днасьць, сьцюдзёнасьць f.; су́хасьць f. (пачу́цьцяў або́ мане́раў)
4) Sl. няўда́ча f, права́л -у m.
5) informal ахаладжэ́ньне (у сябро́ўстве), адчужэ́ньне n.
2.
v.t.
1) пакрыва́ць шэ́раньню, замаро́жваць (во́кны)
2) паліва́ць, пакрыва́ць глязу́рай (піро́г); пасыпа́ць цукро́вай пу́драй
3) рабіць шкло ма́тавым
4) маро́зіць (кве́ткі); замаро́жваць (рэ́кі, ваду)
3.
v.i.
замярза́ць, ме́рзнуць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
gefríeren
*
1.
vi (s) замярза́ць
~ lássen* — замаро́жваць
2.
vimp маро́зіць
es hat in der Nacht gefróren — уначы́ быў маро́з [маро́зіла]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
страх, -у, мн. стра́хі, -аў, м.
1. Пачуццё і стан вельмі моцнага спалоху.
Самлець ад страху.
2. у знач. вык. Страшна (разм.).
Мароз такі — проста с.
3. у знач. прысл. Надзвычай многа (разм.).
Грыбоў у лесе с.!
◊
Набрацца страху — некаторы час знаходзіцца ў стане моцнай боязі.
На свой страх (рабіць што-н.) — на сваю адказнасць, рызыку.
Пад страхам чаго — пад пагрозай.
Трымаць у страху каго-н. — падначаліць сабе пагрозамі.
У страха вочы вялікія — баязліўцу заўсёды страшна (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
terrible [ˈterəbl] adj.
1. жу́дасны, жахлі́вы;
terrible news жахлі́выя наві́ны
2. страшэ́нны; незвыча́йны, кашма́рны;
a terrible frost страшэ́нны маро́з;
He is a terrible bore. Ён невыносны зануда.
3. infml ве́льмі, надзвы́чай ке́пскі;
I’m terrible at tennis. Я вельмі кепскі тэнісіст.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
пазамуро́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Замураваць, закласці муроўкай усё, многае. Пазамуроўваць праёмы ў сценах.
2. Змясціць усё, многае або ўсіх, многіх у памяшканні, тайніку, наглуха закладзеным муроўкай.
3. перан. Разм. Пакрыць снегам, лёдам усё, многае. Мароз пазамуроўваў лугі і балоты, гаці і палі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапа́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм.
1. Тое, што і перастрэлка. Тры роты пяхотнага палка.. трапілі ў перапалку, наскочыўшы на засаду. Лынькоў.
2. перан. Крыклівая спрэчка, лаянка. Сямейная перапалка. □ Мароз з апушчанымі вачамі чакаў, пакуль скончыцца перапалка паміж Шэметам і Цмыгам. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сква́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пячыся на агні; смажыцца. Палілася печ (нанач браўся мароз); у печы скварылася свежына. Чорны.
2. Разм. Грэцца на сонцы; знаходзіцца ў вельмі гарачым месцы. Скварыцца на сонцы.
3. Зал. да скварыць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сту́дзеньскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да студзеня 1, уласцівы яму. Студзеньскі мароз. □ Да першай сустрэчы з Людай Толя многае перажыў... Зрэшты, не падыходзяць гэтыя словы, мала іх, каб перадаць тое, што адбылося ў Толевай душы дзесяць гадоў таму назад, студзеньскай ноччу ў сорак трэцім. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Злі́гла цёпла’ (Сцяшк.). Параўн. укр. зли́г(ну)ти ’паменшыцца (пра мароз)’ (Грынч.). Прыслоўе ад элавага дзеепрыметніка да дзеяслова *злігнуць ’пацяпле́ць’. Верагодна, звязана з льга, лёгкі (гл.) з чаргаваннем галоснага: з‑ліг‑ну‑ць. Сувязь з балт. формамі (пра якую гл. адліга) можа быць генетычнай, а не сведчыць пра запазычанне насуперак Лаўчутэ, Сл. балт., 18 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)