асацыя́цыя

(с.-лац. associatio = злучэнне)

1) аб’яднанне асоб або ўстаноў, арганізацый аднаго роду дзейнасці (напр. а. медыцынскіх работнікаў, сацыялагічная а.);

2) група, спалучэнне, злучэнне чаго-н. (напр. а. малекул, зорная а.);

3) псіх. сувязь паміж асобнымі ўяўленнямі, калі адно ўяўленне выклікае другое (проціл. дысацыяцыя 2).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Калавора́т ’глыбокае месца ў рацэ, вір’ (жытк., Яшк.). Рус. пск. коловорот ’вір’, польск. kołowrót ’тс’, серб.-харв. ко̏ловрат ’тс’. Прасл. злучэнне kolo‑vortь (гл. кола і вярцець). Слаўскі (2, 372) мяркуе, што ў польск. мове значэнне ’вір’ (адзначала ўжо ў Ліндэ) з’яўляецца пераносным, думаецца, што гэта не так і прасл. лексема разам з тэрміналагічнымі значэннямі магла мець паралельную семему ’вір’, незалежную ад тэхнічных: пра гэта гаворыць, у прыватнасці, шырокі спектр значэнняў у слав. мовах разглядаемага слова, якія. натуральна, сведчаць аб полісемантычным яго характары. Параўн. калаўротак (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Свінакро́п ‘расліна Spergula vulgaris Boen.’ (Кіс., Бяльк., Гарэц., Касп., Сл. ПЗБ; лельч., Арх. ГУ), ‘свінакропнік, Spergularia rubra’ (Мядзв.), ‘калматка, Filago arvensis L.’ (Кіс.), ‘трава свідзіна’ (Сцяшк.), ‘драсён’ (Ян.). Польск. świniokrop, świnokrop ‘Spergula arvensis L.’. Злучэнне асноў свін‑ (гл. свіны) і кроп (гл.); расліна названа па выгляду дробнага насення, якое пакрывае сцябло расліны (параўн. іншую назву — вошкі, польск. swinia wesz ‘Conium maculatum’). Першая частка ўтворана ад прыметніка свіны, бо расліна часта ўжываецца на корм свінням. Укр. палес. сʼвʼіно̂кро̂п ‘тс’ утварае адзін арэал з беларускімі назвамі (Ніканчук, Бел.-укр. ізал., 63).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дынітранафталі́н

[ад ды- + нітра(ген) + нафталін]

арганічнае злучэнне, якое выкарыстоўваецца ў вытворчасці некаторых фарбавальнікаў і выбуховых рэчываў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

дынітраталуо́л

(ад ды- + нітраталуол)

арганічнае злучэнне, якое выкарыстоўваецца пры вырабе выбуховых рэчываў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кінаманта́ж

(ад кіна- + мантаж)

злучэнне асобна знятых частак кінафільма ў цэласны кінатвор.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

легіён, ‑а, м.

1. Гіст. Буйное вайсковай злучэнне ў Старажытным Рыме.

2. Назва асобных вайсковых часцей у некаторых краінах. Не паспелі разграміць Юдзеніча, як з захаду пачалі насоўвацца белапольскія легіёны. Паслядовіч.

3. перан. Вялікая колькасць, мноства каго‑, чаго‑н. Легіён зорак. □ Яўген стараўся не глядзець на .. [начальніка ўчастка], думаючы — як, мабыць, надакучыла гэтаму чалавеку вадзіць па участку цікаўных гасцей, імя якім — легіён. Карпаў.

[Лац. legio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шпунтавы́, ‑ая, ‑ое.

Спец.

1. Які мае адносіны да шпунта (у 1 знач.). Шпунтавы паз. // Які мае шпунты, забяспечаны шпунтамі. — Лесаматэрыялы прывезлі? — Звычайныя дошкі, не такія, як для шпунтавога рада, — з прыкрасцю адказаў інжынер. Сапрыка. // Злучаны, змацаваны пры дапамозе шпунта (у 1 знач.). Шпунтавое злучэнне. Шпунтавы вузел. // Прызначаны для вырабу шпунта. Шпунтавы струг.

2. Які зроблены са шпунта (у 2 знач.). Шпунтавая агароджа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паралле́льный

1. парале́льны;

паралле́льные ли́нии парале́льныя лі́ніі;

паралле́льные бру́сья спорт. парале́льныя брусы́;

паралле́льные кла́ссы школьн. парале́льныя кла́сы;

2. перен. парале́льны; раўнале́жны; адначасо́вы, аднача́сны;

паралле́льные явле́ния парале́льныя (раўнале́жныя) з’я́вы;

паралле́льное соедине́ние эл. парале́льнае злучэ́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

вуглавы́ в разн. знач. углово́й;

~во́е паскарэ́нне — углово́е ускоре́ние;

в. ра́дыус — углово́й ра́диус;

~во́е жале́за — углово́е желе́зо;

~во́е злучэ́нне — углово́е соедине́ние;

в. замо́к — плотн. углово́й замо́к;

в. дом — углово́й дом;

в. ўдар — спорт. углово́й уда́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)