уга́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Спец. Які дае многа ўгару (у 1 знач.). Угарнае жалеза.
2. Звязаны з вытворчасцю пражы з адходаў прадзення. Угарная пража.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паласава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; незак.
1. што. Рэзаць на палосы (спец.).
П. жалеза.
2. каго-што. Біць, пакідаючы рубцы, палосы на целе (разм.).
|| зак. спаласава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны (да 2 знач.) і распаласава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны (да 1 знач.).
|| наз. паласава́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сідэрафі́льны
(ад гр. sideros = жалеза + phileo = люблю);
с-ыя элементы — хімічныя элементы, якія па геахімічных асаблівасцях блізкія да жалеза (напр. малібдэн, паладзій, плаціна).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
каро́зія, ‑і, ж.
1. Разбурэнне металаў пад уздзеяннем асяроддзя — газаў, вільгаці, хімічных рэчываў. Карозія жалеза.
2. Частковае разбурэнне горных народ пад уздзеяннем вады. Карозія глебы.
[Ад лац. corrosio — раз’яданне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калчада́н, ‑у, м.
Агульная назва мінералаў, якія з’яўляюцца сярністымі, мыш’яковістымі, а таксама сурмяністымі злучэннямі металаў (жалеза, медзі і інш.). Серны калчадан. Жалезны калчадан. Медны калчадан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электраліты́чны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Звязаны з прымяненнем электролізу. Электралітычнае храміраванне інструмента. // Прызначаны для электролізу. Электралітычная ванна. // Які атрымліваецца ў выніку электролізу. Электралітычнае жалеза. Электралітычны цынк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГІПАГЕ́ННЫЯ РАДО́ВІШЧЫ,
магматычныя радовішчы, эндагенныя радовішчы, паклады карысных выкапняў, звязаныя з геахім. працэсамі глыбінных частак Зямлі. Утвараюцца з магматычных расплаваў ці гарачых газавых і водных мінералізаваных раствораў пры высокіх цісках і тэмпературах. Вылучаюць 5 гал. генетычных груп гіпагенных радовішчаў: магматычныя (утвараюцца пры застыванні расплаваў з адасабленнем руд, хрому, тытану, жалеза, плаціны, нікелю і інш.), пегматытавыя (уяўляюць раскрышталізацыю канчатковых прадуктаў астываючай магмы; маюць у сабе слюды, каштоўныя камяні і інш.), карбанатытавыя (утвораны вял. колькасцю карбанатаў кальцыю, магнію, жалеза; асацыіруюць з ультраасноўнымі шчолачнымі пародамі і маюць руды жалеза, медзі, апатыт і інш.), скарнавыя (узнікаюць пад уздзеяннем гарачай мінералізаванай пары пры кантакце з магмай; паклады жалеза, медзі, вальфраму, малібдэну, свінцу і інш.), гідратэрмальныя (складаюцца з руд каляровых, каштоўных і радыеактыўных металаў — асадкаў з глыбінных гарачых мінералізаваных водных раствораў).
У.Я.Бардон.
т. 5, с. 252
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Вальцава́ць (БРС), вальцаваць (жалеза) (КТС), вальцы (БРС, Інстр. III). Да ням. walzen ’вальцаваць, пракатваць’, перааформленага на славянскай глебе з дапамогай суфікса ‑ава. Магчыма, праз польскае пасрэдніцтва (польск. walcować). Параўн. Шанскі, 1, В, 14–15.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
а́лні
[ад ал(юміній) + ні(кель)]
магнітнацвёрдыя сплавы на аснове сістэмы жалеза — алюміній — нікель.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
надкляпа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Падоўжыць, прыкляпаўшы што‑н. да чаго‑н. Надкляпаць ліст жалеза. // Прырабіць што‑н. да чаго‑н. кляпаннем. Надкляпаць калена трубы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)