ліхта́рык, ‑а, м.
Памянш. да ліхтар; невялікі ліхтар. Па правы бок далёка ў цемені мільгануў і адразу ж згас ліхтарык вартавога. Краўчанка. На шапцы начальніка змены іншы раз гарэў ліхтарык. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазалята́ць, ‑ае; зак.
1. Заляцець, апынуцца дзе‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Птушкі пазаляталі далёка.
2. Уляцець куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Галубы пазаляталі ў двор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́нырнуць сов., прям., перен. вы́нырнуть;
плыве́ц ~нуў далёка ад бе́рага — плове́ц вы́нырнул далеко́ от бе́рега;
ме́сяц ~нуў з-за хмар — ме́сяц вы́нырнул из-за туч
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Маха́йло ’трэці ход гульні ў скокі, які заключаецца ў пераскокванні з квадрата ў квадрат, махаючы перад сабой нагою’ (ТС). Да маха́ць (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 94. Суфікс ‑йло, магчыма, з’яўляецца сярэднім звяном у пераходзе прасл. ‑dlo/‑lo (?). Аналагічныя палескія ўтварэнні: трымпа́йло ’кавалак палена, дручка на шыі ў авечкі, які перашкаджае ёй далёка адбягаць ад стада’, прозвішча Кічкайла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Не́ўма 1, нэвма ’няўмека’ (столін., Нар. лекс.). Лакальнае ўтварэнне ад не умець, параўн. нераб і лад.
◎ Неўма 2, звычайна ў спалучэннях неўма што (шчо) ’абы-што’, неўма дзе ’немаведама дзе, далёка’, неўма як, неўма які ’вельмі’ (Ян.), неўма як ’неахайна; не так, як патрэбна, звыш меры’ (калінк., З нар. сл.), неўма колькі ’вельмі доўга, многа’. Магчыма, алегра-форма ад немаведама (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Рамяна, ст.-бел. рамяно ’вельмі, моцна’ (Ст.-бел. лексікон), параўн. старое рус. рамя́но ’вельмі’, ц.-слав. рамѣно ’тс’, славен. rámeno ’моцна, вельмі, далёка’, славац. ramenito ’моцна’. Звязваюць з ст.-ісл. rammr ’моцны, востры’, ст.-в.-ням. irmin ’моцны’, алб. jerm ’шаленства’, літ. er̃mas ’пачвара, жах’, ę̃rms, ęr̃ms ’малпа; незвычайная з’ява’, арм. arman ’цуд’ (Міклашыч, 273; Фасмер, 3, 441; Бязлай, 3, 149).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэлебача́нне ‘трансляцыя рухомых відарысаў, тэлевізія’, ‘установа, што перадае тэлевізійныя праграмы’ (ТСБМ, Мова Сен.). Калька з рус. телеви́дение ‘тс’, што, у сваю чаргу, з’яўляецца паўкалькай з франц. télévision або англ. television ‘тс’, т. зв. еўрапеізмаў-гібрыдаў, утвораных на аснове грэч. τῆλε ‘далёка’ і лац. visio ‘выява, бачанне’ ў пачатку XX ст. (Арол, 4, 54; ЕСУМ, 5, 538). Гл. тэле- і бачыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэлета́йп
(англ. teletype, ад гр. tele = далёка + англ. type = адбітак)
літарадрукавальны апарат для прыёму і перадачы тэкстаў па тэлеграфных каналах сувязі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
маладзі́цца, ‑джуся, ‑лодзішся, ‑лодзіцца; незак.
Прымаць захады, каб выглядаць больш маладым. Хоць .. [пані Адэлі] было ўжо далёка за сорак і ўдавіца добра такі раздалася ў стане, яна яшчэ маладзілася і паглядала на мужчын. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мол, ‑а, м.
Партовае збудаванне ў выглядзе высокага і доўгага вала, якое засцерагае параходы ад марскіх хваль. Іліко і Гіго сядзелі на моле, на каменнай сцяне, што ішла далёка ў мора. Самуйлёнак.
[Іт. molo, ад лац. moles — насып.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)