то́га

(лац. toga)

доўгі мужчынскі плашч без рукавоў, які насілі старажытнарымскія паўнапраўныя грамадзяне.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тэлепа́тыя

(ад тэле- + -патыя)

перадача думак, пачуццяў на адлегласці без пасрэдніцтва органаў пачуццяў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тэрмаско́п

(ад тэрма- + -скоп)

прыбор для вызначэння рознасці тэмпературы без яе дакладнага вымярэння.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эндамі́ксіс

(ад энда- + -міксіс)

рэарганізацыя ў інфузорый ядзернага апарата, якая адбываецца без кан’югацыі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

старадрэ́віна

1. Засохлае на корані дрэва (БРС).

2. Старое амаль без абалоні дрэва; стары лес (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

про́сты, -ая, -ае.

1. Аднародны па саставе, не састаўны.

Простае рэчыва.

2. Не складаны, не цяжкі, лёгка даступны для разумення.

Простае рашэнне.

3. Без асаблівых хітрасцей, не мудрагелісты.

Простая абстаноўка ў кватэры.

4. Не першасортны, грубы па якасці.

Мука простага памолу.

5. Які не вызначаецца сярод іншых, самы звычайны.

П. смертны.

Простыя людзі жадаюць міру.

6. Звычайны, не заказны (пра пісьмо, бандэроль і пад.).

7. Прастадушны, няхітры, не ганарлівы.

Не саромцеся яго, ён чалавек п.

8. Які належыць да непрывілеяваных класаў, не дваранскі (уст.).

П. народ.

9. Прамы, без выгібаў.

Дарога простая, як страла.

10. Пра каня: не спутаны (разм.).

○

Простая мова — у граматыцы: чужая мова, перададзеная без змен, ад імя гаворачага.

◊

Простым вокам — без дапамогі аптычных прыбораў.

|| памянш. про́сценькі, -ая, -ае (да 2, 3 і 7 знач.).

|| наз. прастата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. (да 2, 3 і 7 знач.).

◊

Святая прастата — пра вельмі наіўнага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пільнава́цца (каго, чаго) несов.

1. не отходи́ть;

п. ха́ты — не отходи́ть от до́ма;

2. (не упускать из виду) сле́довать; держа́ться, приде́рживаться;

п. даро́гі — держа́ться доро́ги;

п. ба́цькі — сле́довать за отцо́м;

3. сле́довать (чему), приде́рживаться; соблюда́ть, блюсти́;

4. не оставля́ть без внима́ния, без забо́ты;

п. гаспада́ркі — не оставля́ть без внима́ния хозя́йства;

5. (и без доп.) бере́чься, остерега́ться;

каб пільнава́ўся, то не захварэ́ў бы — е́сли бы берёгся (остерега́лся), то не заболе́л бы;

6. страд. охраня́ться, стере́чься, сторожи́ться; подстерега́ться; см. пільнава́ць 1, 2

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бязно́гі, ‑ая, ‑ае.

Які не мае нагі, ног. [Карнейчык:] Падарыце, матачка, бязногаму няшчаснаму калеку. Крапіва. // Разм. Які не валодае нагамі, страціў здольнасць хадзіць. // Разм. Без ножкі, без ножак (пра мэблю). Бязногі стол.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адду́ха, ‑і, ДМ ‑дусе, ж.

Разм.

1. Кароткі перапынак для адпачынку. Два дні ішоў дождж — сцябаў зямлю без аддухі, без літасці. Пташнікаў.

2. Тое, што і аддушына (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заве́дзены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад завесці.

•••

Як заведзеная машына гл. машына.

Як заведзены — без перапынку, без затрымкі (гаварыць, рабіць што‑н.). Лазар гаворыць, як заведзены, і развязвае кайстру. Жычка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)