Нуда́ 1 ’нячыстасць на целе і на галаве; бядота, голад; сум, нудота’ (Нас.), ’нудота, сум; моташнасць’ (Бяльк., Гарэц., Шат., Сл. ПЗБ), ’маркота; бядота’ (Касп.), ’сум, гора; галеча’ (Яруш.), ’маркота, сум, хандра’ (Мал.), ’маркота; вошы’ (Пятк. 2), ’хвароба раслін’ (Сцяшк.), ’галеча, нястача’ (Нік. Очерки), ’моташнасць’ (ТС), ну́джа ’моташнасць; сум, маркота’ (Клім.), ’нудны чалавек’ (ТС), укр. нуда́ ’маркота, сум; моташнасць’, рус. нуда́ ’прымус; надаедлівасць; сум, маркота; спёка; насякомыя (камары, машкара і інш.); кароста, нячыстасць на целе; цяжкае становішча, турбота, голад’, польск. nuda ’маркота; нудота; сум; вошы; нудны чалавек’, славен. nȗdo, nüda ’заробак, плата’, серб.-харв. кайк. nuda ’тс’. Вытворнае ад *nuditi (гл. нудзіць), насуперак Фасмеру (3, 88: нудить ад нуда), як хада ад хадзіць і пад.
Нуда́ 2 ’так, але’ (карэл., Нар. лекс.). Відаць, запазычана з рус. прастамоўн. ну да́ ’тс’ < ну (гл.) і да ’так’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
mar
[mɑ:r]
1.
v.t.
1) псава́ць (вы́гляд); шко́дзіць; збры́джваць, зга́джваць
2) абязьве́чваць, зьняве́чваць
3) псава́ць, разбура́ць, разла́джваць
2.
n.
1) пля́ма на це́ле (рубе́ц пасьля́ ра́ны, радзімая пля́ма і пад.)
2) зага́на f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
blemish
[ˈblemɪʃ]
1.
n.
1) знак, пля́ма (на це́ле)
2) недахо́п, недагля́д -у m.; хі́ба f.
3) пля́ма f. (мара́льная), га́ньба f.
2.
v.t.
1) пакрыва́ць шна́рамі, пакіда́ць зна́кі
2) псава́ць, пля́міць, га́ньбіць (рэпута́цыю)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
апёк, ‑у, м.
1. Пашкоджанне цела агнём, сонцам, радыяцыяй ці чым‑н. іншым гарачым, пякучым. Тэрмічны, хімічны, электрычны апёк. □ [Доктар:] — На твары слядоў ад апёку ўжо і цяпер амаль не відаць. Мележ.
2. Месца на целе, пашкоджанае агнём ці чым‑н. гарачым, пякучым. [Доктар:] — Наш хворы ў цяжкім стане — На твары адны апёкі, На ногі ён скора ўстане, А вось ці залечым шчокі. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыяфра́гма, ‑ы, ж.
1. Мышачная перагародка, якая аддзяляе грудную поласць ад брушной (у млекакормячых жывёл і чалавека).
2. Прыстасаванне для змянення дыяметра дзеючай адтуліны ў фота- ці кінааб’ектыве.
3. Вертыкальная сценка з бетону, металу і пад. у целе земляных ці камененакідных плацін для забеспячэння іх воданепранікальнасці.
4. Кальцавая перагародка ў трубаправодзе для стварэння перападу ціску, каб вызначыць расход вадкасці, газу і пад.
[Ад грэч. diáphragma — перагародка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крывасмо́к 1, ‑а, м.
1. Кажан, які жывіцца кроўю жывёл (жыве ў Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыцы).
2. Пагард. Тое, што і крывапівец. Аўтар метка біў у гэты казённы шчыт царскай асобы і рашэціў яго, сцягваючы з цара далікатныя покрывы і паказваючы ў сапраўдным, непадмалёваным, грубым выглядзе чалавека-павука, найбольшага крывасмока на целе народа. Колас.
крывасмо́к 2, ‑у, м.
Шматгадовая лекавая расліна сямейства ружакветных.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыф, ‑у, м.
Агульная назва некаторых вострых інфекцыйных захворванняў: брушнога тыфу, зваротнага тыфу, сыпнога тыфу і паратыфу.
•••
Брушны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне, якое выклікаецца пранікненнем у кішэчнік яго ўзбуджальнікаў.
Зваротны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне з характэрнымі ліхаманкавымі прыступамі, якія перыядычна паўтараюцца.
Сыпны тыф — вострае інфекцыйнае захворванне, якое суправаджаецца з’яўленнем на ўсім целе хворага сыпу ў выглядзе ружовых і пурпуровых плям.
[Ад грэч. týphos — зацямненне свядомасці.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Брухе́ль ’празмерна тоўсты чалавек’ (Янк. Мат.). Параўн. брухмель. Аднак суфіксацыя ў слове брухель не зусім звычайная, таму не выключаецца, што яно можа быць іншага паходжання — запазычаннем, якое было фармальна адаптавана праз асацыяцыю з брухам. Параўн. польск. burchel, burchla, purchel, purchla ’гуз, пухір на целе’; ’мяккая скурка яйца’; ’яйцо, знесенае без цвёрдай шкарлупіны’ (гэта слова Варш. сл., 1, 236, параўноўвае з purchawka).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сасу́д ’трубчасты орган у целе чалавека ці жывёлы, па якім цячэ кроў або лімфа; у раслін — трубка, па якой праходзяць вільгаць з растворанымі мінеральнымі салямі і іншымі рэчывамі’ (ТСБМ), сасу́д, сасу́да ’тс’ (Сл. ПЗБ). Ст.-бел. сосудъ, судъ ’чаша, судзіна’ (Альтбаўэр). Мажліва паўторнае запазычанне з рус. сосу́д (Крукоўскі, Уплыў, 56), дзе з *sъ + *sǫdъ; гл. суд 2 (Фасмер, 3, 728).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
creep
[kri:p]
1.
v.i. crept, creeping
1) по́ўзаць, паўзьці́
2) Figur. паво́льна ру́хацца, паўзьці́
3) падкрада́цца
to creep into someone’s favor — уце́рціся ў не́чую ла́ску; прыніжа́цца пе́рад кім
4) сла́цца (па зямлі́, пра паўзу́чыя расьлі́ны)
5) уздры́гваць, чуць мура́шкі на це́ле
it made my flesh creep — У мяне́ ад гэ́тага мура́шкі на це́ле
2.
n.
1) паўзе́ньне, по́ўзаньне n.
2) Geol. абва́л -у m., апо́ўзень-зьня m.
3) Phys. паўзу́часьць (паво́льная дэфарма́цыя)
4) Sl. нікчэ́мны чалаве́к
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)