трап1
(гал. trap)
1) лесвіца на караблі; прыстаўная лесвіца для пасадкі ў самалёт і выхаду з яго;
2) спецыяльная лесвіца рознага прызначэння (напр. гімнастычны т., тэатральны т.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
бу́ер
(гал. boeier)
1) спецыяльная лёгкая лодка на каньках з рулём і парусам для катання па лёдзе;
2) уст. невялікае аднамачтавае пласкадоннае паруснае судна для ўстаноўкі буёў і швартоўных бочак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кла́ўзула
(лац. clausula = заключэнне)
1) спецыяльная ўмова, агаворка ў завяшчанні, дагаворы і інш. (у юрыспрудэнцыі);
2) заключная частка прамовы (у рыторыцы);
3) заключныя склады вершаванага радка пасля апошняга націскнога склада.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ліўрэя ’фірменная адзежа швейцараў, лакеяў, фурманаў’ (ТСБМ). Запазычана з рус. ливрея ’тс’, якое з франц. livrée ’тс’, першапачаткова — ’адзежа, якую дзяржава і высокая шляхта выдавалі свіце’ < франц. livrer ’выдаваць’ < с.-лац. liberāre ’тс’. Аднак пры пасрэдніцтве франц. livrée і ісп. librea яшчэ ў XIII ст. слова пранікла ў ням. дыялекты і ў форме Liberei ’спецыяльная форма для прыслугі’ трапіла ў ст.-польск. мову (liberyja, XVI ст.), адтуль у ст.-бел. у выглядзе либерия ’ліўрэя’ (XVII ст.). Больш падрабязна гл. Фасмер, 2, 494; Слаўскі, 4, 219–220; Булыка, Запазыч., 107.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лака́тар
(англ. locator, ад лац. locator)
спецыяльная ўстаноўка для вызначэння месцазнаходжання аб’екта з дапамогай адбітых ад яго гукавых ці электрамагнітных хваль або па яго асабістым выпрамяненні (напр. гукавы л., лазерны л.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
стэнд, ‑а, М ‑дзе, м.
1. Шчыт для экспанатаў, картаграм і пад. Стэнды выстаўкі. □ [Віталія:] — Будзе дваццацігоддзе Перамогі — стэнд герояў зробім, цябе, мама, — на першае месца. Шамякін. Глядзяць са стэндаў паважаныя людзі — былыя выхаванцы універсітэта. Шахавец.
2. Спецыяльная ўстаноўка для зборкі і выпрабавання машын. Выпрабавальны стэнд. □ Уладзімір Русак рэгулюе дызельны паліўны насос на стэндзе паліўнай апаратуры. «Маладосць».
3. Спецыяльна абсталяванае месца для спартыўнай і вучэбнай стральбы шротам па мішэнях — талерачках. Спаборніцтвы на стэндзе.
[Англ. stand.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кансерва́цыя
(лац. conservatio)
1) спецыяльная апрацоўка або стварэнне спецыяльных умоў для засцярогі чаго-н. ад псавання (напр. к. крыві, к. берасцяных грамат);
2) часовае спыненне дзейнасці, развіцця чаго-н. (напр. к. прадпрыемства).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
аква́рыум
(лац. aquarium = вадаём)
1) штучны вадаём або шкляная пасудзіна з вадой для рыб, водных жывёл і раслін;
2) спецыяльная навуковая ўстанова, якая вывучае і дэманструе прадстаўнікоў марской і прэснаводнай фауны і флоры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Вуця́ ’качаня’ (брагін., Ант., 246: «Пытай, маці, да ў шэрага вуцяці… Да шэрае вуця да й на моры начуе…»); параўн. укр. утя́, род. скл. утя́ти ’тс’ (але дзіцячае у́тя, род. скл. у́ти ’качка’), вутя́ (палес.), рус. утя́, ву́тя (бранск.) ’тс’. Відаць, архаізм; узыходзіць да прасл. *ǫws.
Ву́ця, род. скл. ву́ці дзіцячае ’качка’ (КЭС); параўн. укр. у́тя ’тс’. Хутчэй за ўсё трансфармаванае, згодна з асаблівасцямі ўтварэння т. зв. дзіцячых слоў (скарачэнне да двух кладоў, змякчэнне канцавых зычных, спецыяльная суфіксацыя і пад.), зыходнае слова тыпу ву́тва (ву́таўка), ву́тка (ву́тачка), вуцяня́ і пад.; параўн. ко́ця (< кот, коцік), ко́ся (< конь, конік) і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
го́ран, ‑рна, м.
1. Кавальская печ для награвання металу, забяспечаная мяхамі і паддувалам. У кузні было горача. Ярка палала вуголле. У горне ляжаў прадаўгаваты кавалак распаленага дабяла жалеза, ад яго з лёгкім трэскам разляталіся ў бакі блакітныя іскры. Курто. // Спецыяльная печ для абпальвання керамічных вырабаў.
2. перан.; чаго. Цяжкасці, выпрабаванне якія загартоўваюць, робяць стойкім каго‑, што‑н. Паэзія М. Танка.. вытрымала суровыя выпрабаванні, прайшла сапраўдную загартоўку ў горне жыцця. Шкраба.
3. Ніжняя частка доменнай печы, дзе згарае паліва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)