нашы́ўка, ‑і, ДМ ‑шыўцы; Р мн. ‑шырак; ж.

1. Кавалак тканіны, скуры і пад., нашытыя на што‑н. Шапка з чырвонай нашыўкай.

2. Знак адрознення вайсковых званняў. [Лявон] падбег да акна з двара і ўбачыў з другога боку стала паляка з афіцэрскімі нашыўкамі на зялёным салдацкім сурдуце. Чорны. // Ганаровы знак за раненне на фронце і звыштэрміновую службу ў арміі. [Васіль:] — Дзесяць медалёў мае [Іван Мікітавіч] ды яшчэ цэлую нашыўку за раны. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узо́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які можа служыць прыкладам для іншых; дасканалы, паказальны. Узорны парадак. Узорная школа. □ — Дзякуй, дачка, за ўзорную службу, — па-бацькоўску павіншаваў .. [Кацю] генерал. Алешка. Куды ні зірні: на кухню, дзе рыхтуецца корм жывёле, у кароўнік, у цялятнік — усюды ўзорная чыстата і парадак. «Беларусь».

2. Разм. Тое, што і узорысты. Жалеза з узорным ліццём Абнесла тут ліпы і клёны. Калачынскі. Узорную лістоту ясеня суха трос вецер. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АРТЫ́КУЛЫ ВАЙСКО́ВЫЯ

(гетманскія),

вайсковыя законы, пастановы і распараджэнні, якія дзейнічалі ў ВКЛ у 16—18 ст. Зацвярджаліся соймам або асабіста гетманамі. Былі першымі дысцыплінарнымі і баявымі статутамі арміі, а таксама зборнікамі вайскова-крымінальнага права. У артыкулах і інш. юрыд. актах пра вайск. службу вызначаўся парадак камплектавання, размяшчэння, забеспячэння і падпарадкавання арміі. Першая спроба кадыфікаваць нормы вайск. права Беларусі зроблена пры складанні Статута Вялікага княства Літоўскага 1529. У 1754 у Нясвіжы зроблена першае сістэматызаванае выданне актаў па вайск. праве Беларусі.

т. 1, с. 507

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЛЯКСА́НДРА ФЁДАРАЎНА

(сапр. Аліса Вікторыя Алена Луіза Беатрыса; 25.5.1872 — 16.7.1918),

апошняя рас. імператрыца, жонка Мікалая II (з 1894). Дачка вял. герцага гесен-дармштацкага Людовіка IV. Была прыхільніцай неабмежаванага самадзяржаўя, узначальвала германафільскія групоўкі пры двары, бязмежна давярала авантурысту Р.Я.Распуціну, які выкарыстоўваў яе прыхільнасць пры вырашэнні важных паліт. пытанняў. У час 1-й сусв. вайны патранавала службу Чырв. Крыжа, была ў прыфрантавой зоне, на Зах. фронце, у т. л. ў Мінску і Магілёве. Расстраляна разам з царскай сям’ёй у Екацярынбургу.

т. 1, с. 295

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АБАВЯ́ЗАК ВО́ІНСКІ,

абавязак грамадзян абараняць сваю Айчыну, навучацца ваен. справе і несці ваен. службу ў складзе ўзбр. сіл і інш. вайск, фарміраванняў. Замацаваны Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь, рэгулюецца Законам «Аб усеагульным воінскім абавязку і ваеннай службе» ад 5.11.1992. Мае адносіны да грамадзян, органаў дзярж. улады і кіравання, прадпрыемстваў, устаноў і арг-цый незалежна ад форм уласнасці і ўмоў гаспадарання. Абавязак воінскі не пашыраецца на замежных грамадзян, якія жывуць на тэр. Беларусі, і асоб без грамадзянства. Гл. таксама Воінская павіннасць.

т. 1, с. 9

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

уладкава́ць, уладко́ўваць

1. (наладзіць як след што-н.) in Órdnung bríngen*, órdnen vt, régeln vt;

уладкава́ць свае́ спра́вы seíne Ángelegenheiten órdnen [régeln];

2. (каго-н.) únterbringen* vt, versórgen vt; j-m éine Stélle verscháffen (на службу)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

адбы́ць

1. (тэрмін і г. д.) ábsitzen* vt, ábbüßen vt;

адбы́ць слу́жбу вайск. разм. séine Díenstzeit ábleisten;

2. (паехаць) ábfahren* vi (s) ábreisen vi (s);

3. (абысціся без чаго-н.) разм. áuskommen können* (ohne A)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

запа́с, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што назапашана, сабрана для чаго-н.; тое, што маецца для скарыстання.

Харчовыя запасы.

Запасы паліва.

Непарушны з.

З. ведаў (перан.). У з. або на з. (на выпадак, калі спатрэбіцца). У нас яшчэ ёсць многа часу ў запасе (маецца ў нашым распараджэнні).

2. Загнуты за шво лішак тканіны, які пакідаюць на выпадак, калі спатрэбіцца павялічыць у шырыню або даўжыню якую-н. частку адзення.

Сукенка з запасам.

3. Катэгорыя грамадзян, якія прайшлі вайсковую службу і прызываюцца зноў у войска ў выпадку неабходнасці.

Перавесці ў з.

Прызваць з.

|| прым. запасны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

З. выхад.

З. ігрок.

З. полк.

Прызыў запасных (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

слу́жба, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. гл. служыць.

2. адз. Работа, заняткі і абавязкі служачага, а таксама месца такой работы і знаходжанне на ёй.

Ісці на службу.

3. адз. Выкананне воінскіх абавязкаў.

С. ў радах арміі.

4. чаго або якая. Якая-н. спецыяльная галіна вытворчасці, а таксама арганізацыя, якія займаюцца спецыяльным участкам работы.

Медыцынская с.

С. сувязі.

С. надвор’я.

5. У веруючых: правядзенне набажэнства.

У кафедральным саборы закончылася с.

◊

Не па службе, а па дружбе (разм.) — просьба зрабіць што-н. не па службовым абавязку, а па-сяброўску.

|| прым. службо́вы, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).

С. абавязак.

Службовае памяшканне.

С. ўваход (для служачых).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

запрасі́ць ​1, ‑прашу, ‑просіш, ‑просіць; зак., каго-што.

1. Папрасіць прыйсці, прыехаць, з’явіцца куды‑н. Запрасіць сяброў у госці. □ [Пан] запрасіў мельніка да сябе ў маёнтак і запрапанаваў яму службу палясоўшчык. Бядуля.

2. Прапанаваць каму‑н. зрабіць што‑н. Капітан Рыбін ветліва запрасіў усіх сесці. Пестрак.

3. і без дап. Назваць занадта высокую цану за рэч, якая такой цаны не варта. Запрасіць за тавар вельмі дорага.

запрасі́ць ​2, ‑прашу, ‑просіш, ‑просіць; зак.

Разм. Пачаць прасіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)