помнік перакладной бел. л-ры, свецкая аповесць блізкаўсходняга паходжання. Бытавала на Беларусі ў 17—18 ст.
У аснове твора — апісанне прыгод гал. героя, чалавека знатнага паходжання, які шмат гадоў блукае па розных краях, трапляе ў незвычайныя і складаныя сітуацыі і гісторыі, а пасля шчасліва вяртаецца ў родны горад, дзе становіцца царом. На Беларусі распаўсюджвалася ў складзе вядомага зб. навел «Рымскія дзеянні». Адзін з яго рукапісаў перапісаны ў Магілёве ў 1688. Мова магілёўскага спіса — сумесь старабел. і рус. моў 17 ст.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУСЯНКО́Ў Мікола
(Мікалай Сяргеевіч; н. 11.2.1935, в. Перарост Добрушскага р-на Гомельскай вобл.),
бел. пісьменнік. Скончыў Вышэйшыя літ. курсы ў Маскве (1971), БДУ (1982). У 1956—69 у Гомельскай лесаўпарадчай экспедыцыі. З 1971 працаваў у газетах і часопісах, на кінастудыі «Беларусьфільм», з 1985 у выд-ве «Мастацкая літаратура». Друкуецца з 1955. Піша пра родны край, асабіста перажытае. Аўтар зб-каў вершаў «Жывіца» (1966), «Без прывалу» (1969), «Дуброва» (1990, Літ. прэмія імя А.Куляшова, 1991), апавяданняў «Завязь» (1987); раманаў «Явар з калінаю» (1994), «Арляк і зязюля» (1997). У творах — трывога за лёс роднай зямлі, яе людзей і прыроды.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адгруката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
Разм. Перастаць грукатаць. Калі адгрукочуць трамваі і самазвалы, Пагаснуць у інтэрнатах запозненыя агні, Па Мінску задумліва крочыць Янка Купала, Радкі ненапісаных вершаў шэпчучы ў цішыні.Бураўкін.//перан. Прайсці, мінуцца. Калі паўвека мерна адгрукоча І ўжо не так бурліць у жылах кроў, І шлях жыццёвы, і сваіх сяброў Хто прыгадаць у цішыні захоча, Няхай жа той ніколі не забудзе Квяцістую дарогу ў родны дом.Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
развянча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Пазбавіць ранейшай славы, усеагульнага прызнання, паказаўшы адмоўныя бакі каго‑, чаго‑н. Развянчаць культ асобы. □ Партыя .. рашуча развянчала суб’ектывізм, які падмяняў навуковы падыход да вырашэння буйных задач неабгрунтаванымі імправізацыямі.«Звязда».— Трэба ўзброіць гарадскую арганізацыю, развянчаць «тэарэтыка» Замерштэйна.Пестрак.
2.Разм. Скасаваць, аб’явіць несапраўдным чый‑н. шлюб, узяты па царкоўнаму абраду. — Татачка, мой родны, Мяне развянчайце, Ручкі мае развяжыце, Слоўца маё адкажыце!З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчэ́бет, ‑у, М ‑беце, м.
Спеў шчыглоў, ластавак і некаторых іншых птушак. На світанні яны [палескія лясы] звіняць птушыным шчэбетам, пераклікаюцца глухім перастукам дзятлаў і буркатаннем дзікіх галубоў.Грахоўскі.Шчэбетам сустрэлі [ластаўкі] Родны край з дарогі. На тэлеантэне Пасядзелі трохі.Калачынскі.//перан. Гучны, хуткі, ажыўлены гоман, размова. Дзеці рассыпаліся па лесе і агаласілі яго сваім крыкам і шчэбетам.Колас./уперан.ужыв.Сталы стаялі ўпрытык. Ад металічнага шчэбету машынак можна было аглухнуць.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
own
[oʊn]1.
adj.
1) со́бскі, ула́сны
The house is her own — Дом е́йны ўла́сны
2) ро́дны
my own father — мой ро́дны ба́цька
2.
n.
со́бскасьць
3.
v.
1) мець (як ула́снасьць)
He owns much land — Ён ма́е шмат зямлі́
2) прызнава́ць сваі́м
He owned his guilt — Ён прызна́ў сваю́ віну́
His father will not own him — Яго́ны ба́цька не прызнае́ яго́ сваі́м
•
- come into one’s own
- hold one’s own
- of one’s own
- on one’s own
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
красава́ццанесов.
1.в разн. знач. красова́ться;
на рагу́ ву́ліцы ~су́ецца но́вы тэа́тр — на углу́у́лицы красу́ется но́вый теа́тр;
к. пе́рад кім-не́будзь — красова́ться пе́ред ке́м-л.;
2. жить сча́стли́во;
красу́йся, мой ро́дны край — живи́ сча́стли́во, мой родно́й край
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́цька, ‑і; мн. бацькі, ‑аў; м.
1. Мужчына ў адносінах да сваіх дзяцей; тата. Зачуўшы татаў ход знаёмы, Малыя з хаты высыпалі, За брамай бацьку сустракалі.Колас.// Вядомая і паважаная ў пэўных колах асоба. [Гарун:] — Павел Сцяпанавіч! Добрай раніцы, добрага здароўечка. Бацька ты наш родны!Шамякін.//Разм. Зварот да старога чалавека. Пераехаўшы [цераз рэчку], знаёмы партызан падзякаваў Грысю і зноў назваў яго бацькам.Кулакоўскі.
2. Самец у адносінах да свайго патомства.
3.чаго. Кніжн. Заснавальнік, пачынальнік якой‑н. навукі, вучэння. Акадэмік Карскі — бацька беларускай філалогіі.
•••
Выліты бацька, копія бацька — пра дзіця, з твару вельмі падобнае на бацьку.
Гадзіцца ў бацькікамугл. гадзіцца.
Імя па бацькугл. імя.
Пайсці па бацькугл. пайсці.
Пасаджоны бацька — пры адсутнасці бацькі той з родзічаў, што выконвае на вяселлі ролю бацькі жаніха або нявесты.
Прыёмны бацька — чалавек, які прыняў дзіця ў сваю сям’ю на правах сына (дачкі).
Родны бацька, кроўны бацька — аднаго роду, адной крыві па бацькоўская лініі.
Увесь у бацьку — пра дзіця, якое з твару і характарам падобнае на бацьку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хра́бры, ‑ая, ‑ае.
Які вызначаецца храбрасцю; смелы, мужны. Гэта быў чалавек вельмі вынослівы, спрытны і храбры, што называецца сарві-галава, весялун, добры хаўруснік і забіяка.Алешка.Мой продак быў надзвычай смелы, Надзвычай храбры продак мой Супроць чужынцаў азвярэлых З дубінкаю ішоў у бой.Жычка./узнач.наз.хра́бры, ‑ага, м.Часцей, часцей прыпамінай Імёны паўшых смерцю храбрых За родны край, наш мілы край.Гілевіч.// Які сведчыць аб храбрасці, выражае храбрасць. Храбры ўчынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чужы́нец, ‑нца, м.
Чужы, нетутэйшы чалавек. І я, твой родны сын, Чужынцам у табе сябе ўжо адчуваю.Колас.// Іншаземны вораг, захопнік. У наш светлы новы дом уварваўся чужынец, .. які жыве .. звярынай прагнасцю таптаць сабе пад ногі ўсё, што створана ў людзях.Купала.Даўно разбіты вораг. Нават каскі Чужынцаў Засмактаў дняпроўскі іл...Панчанка.Усе тут партызанамі былі, Не шкадавалі ворагу «гасцінца», На нашай роднай, вогненнай зямлі Страляў тут кожны кусцік у чужынца.Русак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
