Пры́ўза, прі́вза, прі́зва, пры́взы, прэ́взэ ’палкі, якімі ўзмацняецца стог’ (Выг.), сюды ж пріўзу́к, прузу́к ’раменьчыкі, якімі звязваюцца часткі цэпа’ (Выг.); пры́зва ’пара маладых бяроз, звязаных верхавінамі, якія кладуцца на верх стога’ (Сіг.) з метатэзай элементаў кораня. Параўн. рус.дыял.при́уза, при́у́з, при́вза ’цэп’; ’раменьчык, які змацоўвае біч і дзяржанне цэпа’; ’вяроўка, завязка’, таксама приву́з, при́вуза ’тс’, ст.-рус.привяза ’тс’, славац.privez, priveza ’тс’, серб.-харв.прѝвеза, прѝвезак ’тс’, балг.при́вез ’тс’. Прасл.*privęzъ, *privęza, вытворнае ад *privęzati (Фасмер, 3, 368; БЕР, 5, 700). Гл. пры́вязь, прузак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
burning
[ˈbɜ:rnɪŋ]
adj.
1) пяку́чы; сьпяко́тны, гара́чы
burning sun — сьпяко́тнае, гара́чае со́нца
2) Figur. пяку́чы, гара́чы, па́лкі, жахлі́вы
a burning question — пі́льнае пыта́ньне
3) страшэ́нны, вялі́кі
a burning disgrace — жахлі́вая га́ньба
•
- burning glass
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ВУЗЛАВО́Е ПІСЬМО́,
кіпу, сістэма перадачы інфармацыі пры дапамозе вузлоў на шнурах рознай даўжыні і колеру, якія былі прымацаваны да інш. шнура ці палкі. Існавала ў шэрагу народаў Паўд. Амерыкі. Узнікла ў вобласці Цэнтр. Андаў і дасягнула росквіту ў эпоху інкаў (15—16 ст.). На думку некаторых вучоных, кіпу змяшчаюць складаныя гіст. і паэтычныя тэксты. Але большасць даследчыкаў лічыць, што яны не мелі іншага прызначэння, акрамя запісу самых простых даных уліковага характару. Падобны прынцып перадачы інфармацыі выкарыстоўваўся і пры стварэнні «пісьма» вампум (шнуры з нанізанымі ракавінкамі розных колераў), што было пашырана ў індзейцаў Паўн. Амерыкі. Вузлавое пісьмо існуе ў Паўд. Амерыцы і на яп. а-вах Рукю і ў наш час.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАЕ́ННА-АПЕРАТЫ́ЎНАЯ ГРУ́ПА
(ВАГ),
партызанскія злучэнні на акупіраванай тэр. Магілёўскай вобл. ў Вял. Айч. вайну, а таксама назва органаў кіраўніцтва гэтымі злучэннямі. Ядналі партыз.палкі, брыгады, асобныя атрады. У крас. 1943 пры Магілёўскім падп. абкоме КП(б)Б для кіравання партыз. рухам створана абл. ВАГ, адначасова — Магілёўскае партыз. злучэнне, якое таксама называлася Магілёўскай ВАГ. У мэтах узмацнення кіраўніцтва партыз. рухам на месцах у ліп.—жн. 1943 створаны раённыя ВАГ: Асіповіцкая, Быхаўская, Бялыніцкая, Бярэзінская, Кіраўская, Клічаўская, Круглянская, Магілёўская і Шклоўская, пачата ўтварэнне ВАГ у Задняпроўі. У ліст. 1943 у Магілёўскую вобл. перайшла 8-я Рагачоўская партыз. брыгада, якая ў сак. 1944 пераўтворана ў Рагачоўскую ВАГ. Расфарміроўваліся па меры вызвалення тэр. вобласці часцямі Чырв. Арміі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адпалі́ць, ‑палкі, ‑паліш, ‑паліць; зак., што.
1. Спаліць частку прадмета. Адпаліць канец бервяна.// Перапаліўшы, аддзяліць. Адпаліць кавалак вяроўкі.
2.Спец. Апрацаваць тэрмічным спосабам метал, шкло, каб надаць ім неабходныя якасці.
3.перан. Зрабіць, сказаць што‑н. нечаканае. [Алесь:] «Ці мала што можа адпаліць вораг у апошнюю хвіліну».Броўка.— А ты чаго з лесу ад мяне ўцякаў? — звярнуўся незнаёмы да Грышкі. — Спужаўся вас, дык і ўцякаў, — адпаліў, не думаючы, Грышка і перавёў свой погляд на бацьку.Чарот.
•••
Адпаліць штуку — зрабіць што‑н. недарэчнае, непатрэбнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пазво́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; каго-што.
1. Звесці ўніз усіх, многіх. Пазводзіць дзяцей з ганка на двор.
2. Адвесці на другое месца ўсіх, многіх. Пазводзіць коней убок.
3. Зрабіць нерухомым усё, многае. Сутарга пазводзіла ногі.
4. Звесці куды‑н., злучыць, аб’яднаць у што‑н. усіх, многіх. Пазводзіць піянерскія дружыны на плошчу. Пазводзіць палкі ў дывізію. □ Пазводзілі [калгаснікі] каро[ў] у большыя гумны, .. нават вазоў колькі канюшыны абагулілі.Чорны.
5. Знішчыць, перавесці ўсіх, многіх або ўсё, многае. Пазводзіць лясы.
6.перан. Збіць з правільнага шляху ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раць, ‑і, ж.
Уст., паэт.
1. Войска, ваенны атрад. За справу святую свабоды і чэсці Ідзе незлічоная, дужая раць.Броўка.Імкнуць палкі, ідуць байцы Чырвонай слаўнай раці, Свабоду, мір, як іх ганцы, Прыносяць кожнай хаце.Колас.//перан.; каго-чаго ці якая. Разм. Пра вялікі натоўп, пра вялікую колькасць каго‑, чаго‑н. Пра што .. [Кастусь] напісаў бы? Ну, вядома, пра лясных жаваранкаў.. Пра Нёман і квяцістыя лугі, калі на іх выходзіць раць дужых касцоў.С. Александровіч.Жанчыны пятай брыгады, убачыўшы гэтую раць [калгасніц], ад здзіўлення анямелі.Дуброўскі.
2. Бітва, вайна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паты́к ’кавалак палкі ці дубца без галін’ (Бес.), брэсц.паніка ’палка’ (Сл. Брэсц.), воран.патачкі ’тонкія палачкі’ (Сцяшк. Сл.). Укр.патик ’палка, кол’, патика ’палка’, польск.patyk, potyk, patyka, чэш.ляш.patyk ’кій’, валаш.partyka, славац.patyk, patyč, patyča ’дубіна, друк, палка’, patyčie ’дробныя тычкі’, patik ’дубец’, pateka ’пугаўё’. Заходнеславянскае. Да tyka ’тычка’, роднаснага з прагерм.*stukka‑z: ням.Stock ’палка, ствол, друк, палена, калода’; менавіта ‑ukk‑ з’явілася слав. асновай ‑ык (Махэк₂, 663). Брукнер (399) сцвярджае, што польск.patyk паходзіць не ад tyka, а ўтворана ад асновы ρα-, якую знаходзім у ηά‑лец. Прыстаўка па‑ з прасл.pa‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зава́ла, ‑ы, ж.
1. Прыстасаванне ў форме металічнага стрыжня або палкі для запірання дзвярэй. Жудро і Макарэнка зачыніліся на замок і завалу.Новікаў.Баніфацый імгненна зачыніў дзверы і наклаў завалу.Чарнышэвіч.У сенцах зноў заскрыпелі дзверы, грукнула адкінутая завала знадворных дзвярэй.Краўчанка.
2. Тое, што і завал (у 1 знач.). У гэту ноч яму [Грысю] з Модарам загадана зрабіць завалу на адной важнай дарозе.Кулакоўскі.
3.перан. Лянівы чалавек; лежабок. — Ну і народ, каб ён апрогся! Так запусціць зямлю нядбала? Не гаспадар быў, а завала! — Антось стаіць, штось разважае.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)