ба́сма, ‑ы, ж.

Род расліннай фарбы для валасоў. Басма — сцёртае ў парашок лісце індыга.

[Цюрк.]

басма́, ы́; мн. ба́смы, ‑аў; ж.

Гіст.

1. Тонкія лісты золата, серабра або медзі з выціснутымі малюнкамі, якія ўжываліся для ўпрыгожанняў.

2. У час татарскага нашэсця — пячатка з адбіткам партрэта хана.

[Цюрк. басма — адбітак.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парча́, ‑ы, ж.

Тканіна са складаным узорам з шаўковай асновай і залатым або сярэбраным (або імітаваным пад золата ці серабро) утком. Мы бачым тут і адзенне з заморскай парчы, і саф’янавыя боты з тонкай мяккай чырвонай, зялёнай, жоўтай скуры, упрыгожаныя мудрагелістымі ўзорамі. В. Вольскі.

[Перс.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эксперты́за, ‑ы, ж.

1. Вывучэнне, даследаванне чаго‑н. з мэтай даць яму правільную ацэнку, зрабіць правільнае заключэнне і пад. На наступны дзень хімічная экспертыза Этнаграфічнага музея ўстанавіла, што зубы сапраўды пакрыты лускавінкамі золата. «Звязда».

2. Экспертная камісія. У мансійскую вёску выязджала экспертыза Акадэміі навук. Шынклер.

[Фр. expertise.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

*Сара, сора́ ’зачэпы на дне ракі’ (ТС). Параўн. рус. на Волзе сор ’усялякая перашкода (камяні, кусты) для цягі судна лінай’, якое Даль (4, 276) дае ў гняздзе сор ’смецце’, а таксама тэрміналагічнае ж. р. сора́ ’пячное і іншае смецце, якое апрацоўваецца для здабычы часціц серабра і золата, якія туды трапілі’. Змяненне рода можа быць абумоўлена прафесійным словаўжываннем. Няпэўна; генетычная тоеснасць або запазычанне рус. сор, сора? Тады няяснымі застаюцца шляхі запазычання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ты́сечнік ‘лекавая расліна’ (брэсц., Сл. Брэс.), ‘крываўнік звычайны, Achillea millefolium L.’ (лях., Сл. ПЗБ). Калька з польск. tysięcznik ‘цвінтарэй, Centauram Hill’, параўн. запазычаную форму тысё́нчнік ‘тс’ (свіст., Шатал.), альбо ўсечаная форма рус. золототысячник — кніжная назва з лац. Erythraea centaurium < ст.-грэч. κενταύριον ‘эрытрэйская трава кентаўраў’, якую (праз народную этымалогію) сталі разумець як centum ‘сто’ і aurumзолата’, праз ням. Tausendgüldenkraut, Hunderttausendguldenkraut ‘тс’ (Праабражэнскі, 1, 256; Фасмер, 2, 104; ЕСУМ, 2, 276).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

gloat

[gloʊt]

v.t.

(over) е́сьці, паглына́ць вачы́ма; злара́днічаць; це́шыцца само́му сабе́

The miser gloated over his gold — Скна́ра паглына́ў вачы́ма сваё зо́лата

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

silence1 [ˈsaɪləns] n.

1. цішыня́;

in dead silence у мёртвай цішы́;

keep/break silence захо́ўваць/паруша́ць цішыню́

2. маўча́нне;

in silence мо́ўчкі;

Silence gives consent. Маўчанне – знак згоды.

silence is golden маўча́нне – зо́лата

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

катахрэ́за

(гр. katachresis = злоўжыванне)

стылістычны прыём спалучэння супярэчлівых, лагічна несумяшчальных паняццяў, што стварае своеасаблівае сэнсавае адзінства (напр. «чырвонае чарніла», «чорнае золата»).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

pur

a чы́сты, сапра́ўдны

~es Gold — чы́стае зо́лата

~е Whrheit — чы́стая пра́ўда

aus ~er Nugier — з чы́стай ціка́ўнасці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

малі́навы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да малін. Малінавы куст. // Прыгатаваны з малін. Малінавае варэнне.

2. Падобны на колер спелых малін, цёмна-чырвоны. Золата паступова блякла, тонкімі пералівамі пераходзіла ў малінавы колер. Новікаў. Ты прыйшла з касою чорнай Пад малінавым берэтам. Панчанка.

•••

Малінавы звон гл. звон.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)