све́рдзел, ‑дла, м.

Інструмент для свідравання дзірак у дрэве, метале і інш. Недзе паблізу загуў матор свідравальнага станка, і свердзел з прыглушаным скрыгатам упіўся ў жалеза. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ferrum natare doces

Ты вучыш жалеза плаваць.

Ты учишь железо плавать.

Гл.: Cancrum...

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

ка́ўтэр

(гр. kauter = распаленае жалеза)

медыцынскі інструмент для прыпякання тканак арганізма.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

каўтэрыза́цыя

(ад гр. kauter = распаленае жалеза)

метад лячэбнага разбурэння тканак; прыпяканне.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кажу́х, -а́, М -жусе́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Доўгая верхняя вопратка з вырабленых аўчын.

Пашыць к. з аўчын.

Мотальскі к.

2. Пакрыццё, футляр з жалеза, цэглы, дрэва і пад. для ізаляцыі або засцярогі збудаванняў, механізмаў ці іх частак (спец.).

|| памянш. кажушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. кажу́шны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

гартава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., каго-што.

1. Надаваць цвёрдасць, пругкасць, трываласць шляхам моцнага награвання і хуткага ахаладжэння.

Г. жалеза.

2. перан. Рабіць фізічна або маральна ўстойлівым, здольным пераносіць цяжкія і неспрыяльныя ўмовы.

Г. волю.

|| наз. гартава́нне, -я, н. і гарто́ўка, -і, ж.

|| прым. гартава́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Гартавальная печ.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

iron

[aɪrn]

1.

n.

1) жале́за, зяле́за n.

2) вы́рабы з жале́за

3) прас -а m.

2.

adj.

1) жале́зны

2) мо́цны, ду́жы

3) цьвёрды, сто́йкі

3.

v.t.

1) прасава́ць

2) пакрыва́ць жале́зам

•

- iron out

- irons

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

boiler plate

1) каце́льнае жале́за (прызна́чанае для вы́рабу катло́ў або́ каце́льны ліст)

2) шаблённая мо́ва

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Мельхіёр ’сплаў медзі, цынку, жалеза з марганцам або з нікелем’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. ці польск. мову з ням. Melchior, якое з’яўляецца скажоным франц. maillechort, утвораным ад прозвішчаў вынаходнікаў Maillot і Chorier (XIX ст.) (Ин. сл., 1988; SWO, 464).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абцугі́, ‑оў; адз. няма.

Металічны інструмент, які выкарыстоўваецца ў кавальскай справе для захоплівання і заціскання жалеза. Юнак выхапіў абцугамі цяжкі кавалак распаленага жалеза, кінуў яго на кавадла. Гамолка. // перан. Тое, што скоўвае, заціскае развіццё чаго‑н. Горад паказан у абцугах крызісу, у пакутах беспрацоўя і ў барацьбе за дыктатуру працы. У. Калеснік. // перан. Акружэнне, ахоп праціўніка з двух бакоў.

•••

Трапіць у абцугі гл. трапіць.

Узяць у абцугі гл. узяць.

[Польск. obcęgi з ням. Zange.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)