лы́сы

1. прил. (с лысиной, без волос) лы́сый, плеши́вый;

2. прил. (с белым пятном на лбу — о животном) лы́сый, белоло́бый;

3. прил., перен., разг. (лишённый растительности) лы́сый;

лы́сая гара́ — лы́сая гора́;

4. в знач. сущ. лы́сый;

чорт л. — чёрт лы́сый;

чо́рта лы́сага — чёрта лы́сого;

а ён і ні лыс — а он хоть бы хны, а ему́ нипочём;

рабі́ць чо́рту лы́саму — рабо́тать да́ром;

ні лыс Габру́сь — как с гу́ся вода́;

тра́піў л. на пляшы́вагапосл. два сапога́ — па́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сабра́цца сов., в разн. знач. собра́ться; (в одном месте — ещё) сосредото́читься; скопи́ться; (организоваться — ещё) сколоти́ться; (подготовиться в дорогу — ещё) снаряди́ться;

ву́чні ~ра́ліся на заня́ткі — уча́щиеся собрали́сь на заня́тия;

а́лася до́брая кале́кцыя — собрала́сь хоро́шая колле́кция;

вада́а́лася ў нізі́невода́ скопи́лась в лощи́не;

суке́нка ~ра́лася ў скла́дкі — пла́тье собра́лось в скла́дки;

а́ўся паступі́ць у ВНУ — собра́лся поступи́ть в вуз;

а́лася мно́га наро́ду — собра́лось (скопи́лось) мно́го наро́ду;

с. з ду́мкамі — собра́ться с мы́слями;

с. з сі́ламі — собра́ться с си́лами

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ка́мень м., в разн. знач. ка́мень, -ня м.; мн. камяні́, -нёў; собир. каме́нне, -ння ср.;

большо́й ка́мень вялі́кі ка́мень;

драгоце́нный ка́мень кашто́ўны ка́мень;

моги́льный ка́мень магі́льны ка́мень;

дресвя́ный ка́мень жарсцвя́ны ка́мень;

ка́мни в пе́чени мед. камяні́ ў пе́чані;

ка́мень преткнове́ния ка́мень спатыкне́ння; (помеха) перашко́да;

броса́ть ка́мнем (в кого-л.) кі́даць ка́менем (у каго-небудзь);

держа́ть ка́мень за па́зухой трыма́ць ка́мень за па́зухай;

ка́мня на ка́мне не оста́вить ка́меня на ка́мені не пакі́нуць;

ка́мнем упа́сть ка́менем упа́сці;

под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт пад ляжа́чы ка́мень вада́ не цячэ́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

залі́ць I сов., в разн. знач. зали́ть; (всплеском влиться куда-л. — ещё) захлестну́ть, заплесну́ть;

рака́ ~ліла́ луг — река́ залила́ луг;

вада́ ~ліла́ ло́дкувода́ залила́ (захлестну́ла, заплесну́ла) ло́дку;

з. чарні́лам кні́гу — зали́ть черни́лами кни́гу;

з. аго́нь — зали́ть ого́нь;

з. като́к — зали́ть като́к;

з. ма́сла ў мато́р — зали́ть ма́сло в мото́р;

со́нца ~ліло́ пако́й — со́лнце за́ли́ло ко́мнату;

чы́рвань ~ліла́ твар — румя́нец за́ли́л лицо́;

з. во́чы — зали́ть глаза́;

з. го́ра — зали́ть го́ре;

з. за каўне́р (га́льштук) — зали́ть за га́лстук

залі́ць II несов., спец. золи́ть;

з. шку́ры — золи́ть ко́жи

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

падня́цца сов.

1. в разн. знач. подня́ться; (о ценах, требованиях и т.п. — ещё) повы́ситься;

п. на гару́ — подня́ться на́ гору;

п. ўверх па Дняпры́ — подня́ться вверх по Днепру́;

рука́а́ся — рука́ подняла́сь;

п. з ло́жка — подня́ться с крова́ти;

вада́ ў рацэ́а́сявода́ в реке́ подняла́сь;

заку́пачныя цэ́ны ~нялі́ся — заку́почные це́ны подняли́сь (повы́сились);

дух ~ня́ўся — дух подня́лся;

гаспада́рка ~няла́ся — хозя́йство подняло́сь;

ве́цер ~ня́ўся — ве́тер подня́лся;

2. (вырасти) подня́ться;

за гэ́тыя гады́ сад ~ня́ўся — за э́ти го́ды сад подня́лся;

3. разг. (поднять край платья) заголи́ться;

п. на но́гі — подня́ться на́ ноги

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спа́сці сов.

1. в разн. знач. спасть; (о жаре и т.п. — ещё) свали́ть;

з галавы́ спа́ла касы́нка — с головы́ спа́ла косы́нка;

спёка яшчэ́ не спа́ла — зной ещё не спал;

2. (осыпаться) опа́сть, попа́дать;

ужо́ ўсе лісты́ спа́лі — уже́ все ли́стья опа́ли (попа́дали);

3. (понизиться в уровне) спасть, убы́ть, уба́виться;

пасля́ паво́дкі вада́ спа́ла — по́сле наводне́ния вода́ спа́ла (убыла́);

4. (понизиться) упа́сть;

у хво́рага спа́ла тэмперату́ра — у больно́го упа́ла температу́ра;

5. (уменьшиться в объёме) опа́сть;

пухлі́на спа́лао́пухоль опа́ла;

каро́на з галавы́ не спадзе́ — коро́на с головы́ не упадёт;

с. з це́ла — исхуда́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цёмны

1. в разн. знач. тёмный; (о погружённом во мрак — ещё) мра́чный;

~ная ноч — тёмная ночь;

~ныя валасы́ — тёмные во́лосы;

~нае не́ба — тёмное (мра́чное) не́бо;

2. перен., в разн. знач. тёмный; (об отсталом — ещё) неве́жественный;

све́тлыя і ~ныя ўспамі́ны — све́тлые и тёмные воспомина́ния;

~ныя спра́вы — тёмные дела́;

ц. сэнс — тёмный смысл;

ц. чалаве́к — тёмный (неве́жественный) челове́к;

~ная вада́ — тёмная вода́;

ц. лес — (для каго) тёмный лес (для кого);

~ная спра́ва — тёмное де́ло;

ад ~нага да ~нага (ад цямна́ да цямна́) — от темна́ до темна́;

чужа́я душа́ — ц. леспосл. чужа́я душа́ — потёмки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

живо́й

1. в разн. знач. жывы́;

живы́е цветы́ жывы́я кве́ткі;

живо́й вес жыва́я вага́;

живо́й язы́к жыва́я мо́ва;

2. (проворный, быстрый) жва́вы, руха́вы;

о́чень живо́й ребёнок ве́льмі жва́вае (руха́вае) дзіця́;

3. (деятельный) дзе́йны;

принима́ть живо́е уча́стие в рабо́те прыма́ць дзе́йны ўдзел у рабо́це;

4. (оживлённый) жва́вы, бо́йкі;

жива́я бесе́да жва́вая (бо́йкая) гу́тарка;

5. (выразительный) выра́зны, я́ркі;

живо́е изложе́ние я́ркі перака́з (вы́клад);

жива́я вода́ фольк. жыва́я вада́;

ни жив ни мёртв ні жывы́ ні мёртвы;

на живу́ю ни́тку на жыву́ю ні́тку;

заде́ть за живо́е крану́ць за жыво́е;

ни одно́й живо́й души́ ні адно́й жыво́й душы́;

живо́го ме́ста нет жыво́га ме́сца няма́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мёртвый

1. прил. мёртвы;

мёртвая голова́ зоол. мёртвая галава́;

мёртвый я́корь мор. мёртвы я́кар;

мёртвый вес ав. мёртвая вага́;

мёртвый язы́к лингв. мёртвая мо́ва;

мёртвый капита́л прям., перен. мёртвы капіта́л;

мёртвый инвента́рь с.-х. мёртвы інвента́р;

мёртвый у́зел спец. мёртвы ву́зел;

мёртвая пе́тля ав. мёртвая пятля́;

мёртвая вода́ в разн. знач. мёртвая вада́;

мёртвая приро́да мёртвая прыро́да;

мёртвая то́чка физ., техн., перен. мёртвы пункт;

мёртвая хва́тка мёртвая хва́тка;

мёртвая зыбь мёртвы зыб;

мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра;

мёртвый час мёртвая гадзі́на;

2. сущ. мёртвы, -вага м.;

мёртвая тишина́ мёртвая цішыня́;

мёртвая душа́ мёртвая душа́;

ни жив, ни мёртв ні жывы́, ні мёртвы;

пить мёртвую піць без про́сыпу;

спать мёртвым сном спаць як забі́ты;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тяжёлый в разн. знач. ця́жкі́;

тяжёлый чемода́н ця́жкі́ чамада́н;

тяжёлый день ця́жкі дзень;

тяжёлые мы́сли ця́жкія ду́мкі;

тяжёлое наказа́ние ця́жкая ка́ра;

тяжёлая ра́на ця́жка́я ра́на;

тяжёлый шаг ця́жкі́ крок;

тяжёлый слог ця́жкі́ стыль;

тяжёлый во́здух ця́жкае (цяжко́е) паве́тра;

тяжёлый сон ця́жкі́ сон;

тяжёлая пи́ща ця́жка́я е́жа;

тяжёлая голова́ ця́жка́я галава́;

тяжёлый хара́ктер ця́жкі́ хара́ктар;

тяжёлая доро́га ця́жка́я даро́га;

тяжёлая зада́ча ця́жка́я зада́ча;

тяжёлые обя́занности ця́жкі́я абавя́зкі;

тяжёлые ро́ды ця́жкі́я ро́ды;

тяжёлая смерть ця́жка́я смерць;

тяжёлое впечатле́ние ця́жкае (цяжко́е) ура́жанне;

тяжёлый труд ця́жка́я пра́ца;

тяжёлая инду́стри́я ця́жка́я інду́стрыя;

тяжёлая артилле́рия воен., перен. ця́жка́я артыле́рыя;

тяжёлая вода́ хим. ця́жка́я вада́;

тяжёлые мета́ллы спец. ця́жкі́я мета́лы;

тяжёлая рука́ ця́жка́я рука́;

тяжёлый на подъём ця́жкі́ на пад’ём, непаваро́тлівы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)