dotrzymać kroku komu/czemu — ісці ў нагу з кім/чым;
dotrzymać placu (pola) komu — уст. не саступіць каму; устаяць перад кім
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Кацвіна ’топкае балота’ (Сцяшк ЛАГ). Блізка на форме • значэнню стаіць рус.дыял.кат вина са значэннем ’ямка, калдобіна’ (смал.). Можна меркаваць, што першапачатковым значэпнсгм бел. слова было не ’топкае балота’, а такое ж. як у рус. слове (г. зн. ’ямка, калдобіна’). У аснове назвы корань ’каттой самы, што ў словах слав.*katiti, *kaiati. Магчыма, спачатку мелася на ўвазе месца, на якім вазы выкачалі ямы. Гук -/(- v слове кацвіна — гэта рэзультат палаталізацыі групы гв‑перад Паходжанне самога ‑в‑ не вельмі яснае (уплыў гакіх утварэнняў, як *гуlъгчпа?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Напе́рад ’уперад’ (ТСБМ, Ян.), наперэ́д ’тс’ (ТС), напе́рад, наперэ́д, напярод ’раней’, ’спачатку’ (Жд. 2, Ян., ТС; пруж., Сл. ПЗБ), укр.наперед ’уперад’, ’спачатку’, ’надалей’, рус.наперёд ’раней’, ’спачатку’, ’у будучым’, польск.naprzód ’спачатку’, ’уперад’, серб.-харв.напред ’уперад’, балг.напред ’тс’, макед.напред ’тс’. Са спалучэння *na і назоўніка ў він. скл. адз. л., гл. перад1, пярод ’пярэдняя частка’; семантыка ’спачатку’, ’раней’, ’надалей’ развілася з прасторавага значэння для абазначэння часу, пры гэтым пунктам адліку можа стаць як мінулы, так і будучы адрэзак часу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саж ’сажалка’ (Нас.), ’невялікі хлеў’ (Мат. Гом.), ’маленькі хлявок для парасят, які выгароджваецца ў хляве’ (Ян.), ’садок для рыб’ (ТС), ’азярцо паблізу прытока ракі, якое служыць садком для рыбы перад замаразкамі зімой’, ’скрынка для трымання ў рацэ жывой рыбы’ (Яшк.). Укр.саж ’хлеў, дзе зачыняюць жывёліну для адкормлівання’, ’плецены кош для захоўвання злоўленай рыбы’, рус.кур.саж ’хлеў або перагародка для свіней’, польск.sadz ’скрынка з адтулінамі для захоўвання ў вадзе злоўленай рыбы’. Паўн.-прасл.*sadjь < *saditi ’садзіць’, г. зн. ’тое, у што садзяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сёмуха ‘свята на пяцідзесяці дзень (праз сем тыдняў) пасля Вялікадня’ (ТСБМ, Шат., Др.-Падб., Байк. і Некр., Сержп. Прымхі; Сл. ПЗБ), ‘пятніца сёмага тыдня пасля Вялікадня, Духаўская пятніца’ (Нас.), сёміца ‘тс’ (паст., Сл. ПЗБ), сёмка ‘сёмуха’, ‘субота перад Троіцай’ (глыб., Сл. ПЗБ). Да сёмы (гл.); параўн. рус.семи́к, седми́чник ‘чацвер на сёмым тыдні пасля Вялікадня’ (Праабражэнскі, 2, 224–225; Фасмер, 3, 599). Сюды ж сёмушка ‘галінкі дрэў, маладыя дрэўцы, якімі ўпрыгожваюць на Тройцу хату, падворак’, сёмушнія дзяды́ ‘памінальны дзень праз тыдзень пасля Тройцы’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гумно́
1. Будынак з ёўняй, у якім складваюць збожжавыя снапы, малоцяць; клуня (Жытк., Слаўг., Стаўбц.).
2. Чыстая плошча перад гумном, дзе прасушваюць снапы, сена (Мін.пав. і губ.Шэйн 506).
3. Месца каля тока (гл.) і сяннога хлява, якое парасло травой (Пух.Шат.).
4. Лужок кругом гумна (Віц.Касп.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
тру́сіць
1.разм (палохацца) Angst háben (каго-н, чаго-н vor D), sich fürchten (vor D); féige [kléinmütig] sein;
тру́сіць пе́рад небяспе́кай sich vor der Gefáhr verkríechen*;
2. (сыпкае) schütten vt;
3. (бегчытрушком) tráben vi (h, s);
4. (растрасаць) zerstréuen vt;
5. (трэсці) schütteln vt, rütteln vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Reiz
m -es, -e
1) раздражне́нне
2) узбуджэ́нне
3) прыва́бнасць, чаро́ўнасць;
éinem ~ erlíegen* не ўстая́ць перад спаку́сай;
sie ließ álle ~e spíelen яна́ пусці́ла ў ход усю́ сваю́ чаро́ўнасць [прыва́бнасць]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
bücken
(sich) нагіна́цца, згіна́цца, нахіля́цца
sich nach etw. (D) bücken — нагіна́цца за чым-н.
sich vor (D) bücken — кла́няцца каму́-н.; гнуць спі́ну пе́рад кім-н., дагаджа́ць (каму-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
паклані́цца, ‑ланюся, ‑лонішся, ‑лоніцца; зак.
1. Зрабіць паклон (як знак прывітання, удзячнасці, павагі, у час малітвы і пад.). — Добры дзень! — сказаў.. [настаўнік], падыходзячы да грамады... Шмат хто з сялян знялі шапкі і пакланіліся...Чарот.— А за тое, што вы мне на старасці такое шанаванне зрабілі, яшчэ раз — шчырае дзякуй! — і .. [Вобрык] пакланіўся ўсёй зале.Дуброўскі.
2. Перадаць каму‑н. паклон, прывітанне; засведчыць каму‑н. сваю павагу. — Сустрэнеш — пакланіся.. [дачцэ] у ногі ад мяне і скажы: бацька вінаваты перад ёю.Бажко.— Не забудзьце пакланіцца сястрыцы! — папрасіла ад сябе гаспадыня.Гартны.
3. Уніжана папрасіць. Васіль жа чакаў, што Аўгіня, прыціснутая нястачаю, засмуткуе па куску хлеба і сама прыйдзе да яго, пакланіцца яму і будзе ўніжацца перад ім.Колас.
4. Выказаць сваім наведваннем асаблівую пашану, павагу, адданасць каму‑, чаму‑н. Ніколі не забудзецца маленькі чэх Урбанэк з кветкамі, які прыйшоў разам з маткаю пакланіцца загінуўшым.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)