хрэн, ‑у, м.

1. Шматгадовая травяністая расліна сямейства крыжакветных з тоўстым мясістым коранем, які выкарыстоўваецца як прыправа. За акном у гародзе пад хатай парве хрэн — густа і шырака, як лопух на балоце, — над ім лёталі белыя матылі. Пташнікаў.

2. Горкі корань гэтай расліны, а таксама прыправа з гэтага кораня. Дубовы ліст, і хрэн, і кроп кладуць з гуркамі ў кадкі. Вялюгін. Штук шэсць шкляных банак з крэпкім хрэнам выглядалі з розных месцаў стала, тры «буслы» гарэлкі высока падымалі галовы над стусамі закусак. Колас.

•••

Стары хрэн (лаянк.) — пра старога чалавека. — Ну, ідзі, стары хрэн, ды хутчэй, жыва каб мне назад! — кіўнуў паліцэйскі. Кухараў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чало́, ‑а; мн. чолы, ‑аў; н.

1. Уст. і паэт. Лоб. Потым.. [Майка] ўзняла гатовую дыядэму і павязала яе вакол галавы. У змроку над яе чалом успыхнуў німб з зеленаватых халодных зорак. Караткевіч. Ім [рыбакам] навальніца, што ў моры спаткала, хваль ручнікамі чало ўцірала. Вялюгін. // Пра твар. І раптам — што за штука? — У дзеда спахмурнела ўраз чало. Корбан. Абвёў рукой наўкола луг шырозны. І мне чало касца, дзе лёг загар, Здавалася як вылітае з бронзы. Ляпёшкін.

•••

Біць чалом гл. біць.

На чале з кім-чым, каго-чаго — пад кіраўніцтвам каго‑, чаго‑н.

Стаць на чале ўлады гл. стаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чужані́ца, ‑ы, м. і ж.

1. Чужы, нетутэйшы чалавек. [Арцём:] — Я — нетутэйшы. Я, можна сказаць, чужаніца гэтаму сялу. Бажко. // Іншаземны захопнік, вораг. Чужаніцы з далёкай ішлі стараны То крыжовым паходам, то лютай вайною. Грахоўскі. Але не, не тая гэта Хата з смольнай сталяніцай, Тую хату грозным летам Падпалілі чужаніцы. Кірэенка.

2. Не родны, не сваяк. [Цыпруян:] — Ты мне чужая-чужаніца, а лепш за родную дачку. Калюга. Так і жыў Мацей чужаніцай у хаце: ні госць, ні гаспадар. Пальчэўскі.

3. Чалавек, які па духу, поглядах і пад. чужы якому‑н. асяроддзю. Ён [Цімох] быў у калгасе гультай, Калгасу заўжды чужаніца. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

яздо́к, ездака, м.

1. Той, хто едзе на кані верхам або кіруе запрэжкай. Яздок вымушаны быў стрымліваць гарачага каня. Гурскі. На пралётцы на ўвесь рост стаіць яздок. «Маладосць».

2. Пра таго, хто ўмее добра ездзіць. Гэй, ляці, але дзяржыся, Злы яздок, Без пары не праваліся У масток. Чарот. [Дзеду] маршал Будзённы, яздок зна[кам]іты, з падзякаю ціснуў руку. Колас.

•••

Не яздок куды — пра таго, хто не хоча або не можа ездзіць куды‑н., бываць дзе‑н. Галя рашуча адарвалася ад родных мясцін, і калі Косцік спытаў: «Хутка ў Нежыхаў пададзімся?» — яна адказала: «Я туды не яздок. Мне няма чаго туды падавацца!» Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

па́мяць ж.

1. Gedächtnis n -ses, -se;

до́брая [каро́ткая] па́мяць ein gutes [kúrzes] Gedächtnis;

па па́мяці aus dem Gedächtnis;

на па́мяць zum Gedächtnis [Ándenken];

па́мяць сла́бне das Gedächtnis lässt nach;

па́мяць мне здра́джвае das Gedächtnis lässt mich im Stich [verlässt mich];

калі́ мне не здра́джвае па́мяць wenn mich mein Gedächtnis nicht täuscht [nicht trügt];

захава́ць у па́мяці im Gedächtnis behálten* [bewáhren];

захава́ць до́брую па́мяць ein gútes Gedächtnis bewáhren (пра каго-н. D);

2. (успамін) Er¦ínnerung f -, -en;

на па́мяць zur Er¦ínnerung (пра каго-н., што-н. an A);

у знак па́мяці als Er¦ínnerung;

захава́ць на до́брую па́мяць in fréundlicher Er¦ínnerung behálten*; Ándenken n -s, - (пра каго-н., пра што-н.);

ушанава́ць яго па́мяць sein Ándenken féiern;

па́мяць пра іх бу́дзе жыць у стаго́ддзях ihr Ándenken wird éwig fórtleben;

3. прысл.:

на па́мяць áuswendig

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

вярну́ць I сов.

1. (отдать взятое или получить утраченное) верну́ть, возврати́ть; вороти́ть; (силы, здоровье и т.п. — ещё) восстанови́ть;

2. (попросить или принудить прибыть обратно, заставить заняться ранее покинутым делом) верну́ть, возврати́ть; вороти́ть;

зага́дам дырэ́ктар ~ну́ў яго́ да пра́цы — прика́зом дире́ктор верну́л его́ к рабо́те;

◊ в. да жыцця́ — верну́ть к жи́зни;

што было́, таго́ не ве́рнеш — что бы́ло, того́ не вернёшь (не воро́тишь)

вярну́ць II несов.

1. повора́чивать, свора́чивать;

2. разг. клони́ть, наклоня́ть, крени́ть; опроки́дывать, вали́ть;

3. вали́ть;

дым ве́рне з ко́міна — дым вали́т из трубы́;

4. перен., разг. клони́ть;

мне вядо́ма, куды́ ён ве́рне — мне изве́стно, куда́ он кло́нит;

5. перен., разг. нагова́ривать;

6. разг. (землю) рыть;

◊ в. нос — вороти́ть нос;

го́ры в. — (на каго) облива́ть гря́зью (кого);

з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

таму́ I

1. нареч. потому́; (вот почему — ещё) поэ́тому; (по этой причине — ещё) оттого́;

мне няма́ калі́, т. я і не магу́ прыйсці́ — мне не́когда, потому́ (поэ́тому, оттого́) я и не могу́ прийти́;

2. нареч. (для того, с этой целью) зате́м;

по́йдзем у кіно́? — Я т. і зайшо́ў да цябе́ — пойдём в кино́? — Я зате́м и зашёл к тебе́;

3. союз в сочетании со словом што потому́ что, оттого́ что, и́бо, та́к как;

не ем, т. што няда́ўна абе́даў — не ем, потому́ что (оттого́ что, и́бо, та́к как) неда́вно обе́дал;

не прыйшо́ў т., што не меў ча́су — не пришёл потому́, что (оттого́, что; и́бо; та́к как) не име́л вре́мени;

◊ а т. — а поэ́тому, а посему́

таму́ II мест., в дат. п. тому́; см. той

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адкры́цца, ‑крыюся, ‑крыешся, ‑крыецца; зак.

1. Аказацца адкрытым, адчыніцца. Пакой адкрыўся. // Рассунуцца, расхінуцца або падняцца ўверх. Згасла святло, і адкрылася заслона. Карпюк. Шлагбаум адкрыўся, і з-за насыпу вынырнула фурманка, аблепленая салдатамі, за ёй другая, трэцяя, чацвёртая. Дамашэвіч. // перан. Стаць даступным, магчымым для каго‑н. Так адкрыліся перад Янкам дзверы ў бібліятэку пана Сігізмунда Чаховіча. С. Александровіч. Каб справаю і славай парадніцца У гэты дзень братэрства і надзей, Не толькі што адкрылася граніца — Там сэрцы ўсе адкрыліся ў людзей. Панчанка.

2. Паказацца, паўстаць перад вачамі. Нёман адкрыўся хлопцам урачыста ціхі, велічны. Брыль. [Аня і Саша] ўз’ехалі на ўзгорак, і позірку адкрылася ўся іх вёска ў зеляніне садоў. Шамякін. Разабралі рыштаванні, і.. [дом] адкрыўся людзям, радуючы вочы сваім, хараством, сваёй чысцінёй, сваёй маладосцю. Мележ.

3. перан. Стаць зразумелым каму‑н. [Леанід Аляксеевіч:] — Сёння мы ўзняліся ўжо на такую вышыню, з якой ва ўсёй велічы адкрыліся перад намі ясныя далягляды нашай будучыні, імя якой — камунізм. Якімовіч. Мне зноў адкрылася, маю душу па-свойму ўразіла непаўторная беларуская прыгожасць, абаяльная сіла паэзіі — народнай і таму вялікай. Брыль. Для мяне адкрыўся свет мастацтва, а праз яго — шырокае эмацыянальнае пазнанне жыцця. Сяргейчык. // Стаць відным, даступным. Хто дакранаўся кнігі той з адкрытай, шчыраю душой.., Таму адкрыўся на зямлі Да камунізма шлях жыццёвы. Танк.

4. Расказаць пра сябе адкрыта, шчыра; прызнацца ў чым‑н. Толькі не было чалавека, якому Іван мог бы адкрыцца, з кім мог бы раздзяліць сваю тугу, свае дакоры сумлення. Новікаў. Пасля Памыйка адкрыўся Рыгору, што ён з’яўляецца карэспандэнтам некалькіх сталічных і правінцыяльных газет. Гартны. Мне цяжка было ведаць, што не да канца я магу перад табою адкрыцца. Скрыган.

5. Пачаць сваё існаванне, дзейнасць (пра ўстанову, прадпрыемства і пад.). Школа адкрылася. // Пачацца. Адкрылася падпіска на газеты. Адкрыўся тэатральны сезон. Адкрылася выстаўка. □ [Андрэй:] — Жонка да дня нараджэння купіла мне ў падарунак стрэльбу. Вісіць на сцяне, чакае, калі адкрыецца сезон на качак. Шахавец.

6. Перастаць зажываць, гаіцца; прарваць (пра рану). Адкрылася старая рана, і трэба было зноў рабіць аперацыю — вымаць асколкі. Васілевіч.

•••

Вочы адкрыліся ў каго гл. вока.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

blur

[blɜ:r]

1.

v.t. blurred, -rring

1) рабі́ць няя́сным; затума́ньваць

Mist blurred the hills — Імгла́ затума́ніла ўзго́ркі

2) зацьмява́ць

Tears blurred my eyes — Сьлёзы зацьмі́лі мне во́чы

3) пэ́цкаць, ста́віць кля́ксы; пля́міць

4) Figur. пля́міць

to blur one’s character — запля́міць сваю́ рэпута́цыю

2.

v.i.

зацьмява́цца, рабі́цца няя́сным

3.

n.

1) цьмя́насьць, невыра́знасьць f.

2) цьмя́ная пля́ма

3) пля́ма, кля́кса f.

4) пля́ма, зага́на f. (на хара́ктары ці рэпута́цыі)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

thought

[Өɔt]

1.

n.

1) ду́мка f.

A thought occurred to me — Мне прыйшло́ на ду́мку

2) ду́маньне n.

3) ро́здум -у m.

on second thought — разду́маўшыся

4) ува́га, ува́жлівасьць, пава́га f.

Show some thought for others — Ма́йце не́йкую крыху́ ўва́гі да і́ншых

5) ду́мка f., наме́р -у m.

His thought was to avoid controversy — Яго́ным наме́рам было́ ўні́кнуць супярэ́чнасьці

2.

v., p.t. and p.p. of think

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)