безу́мный

1. разг. вар’я́цкі, шалёны; (безрассудный) безразва́жны, неразу́мны;

2. (чрезвычайный) разг. шалёны, надзвыча́йны, страшэ́нны; (сильный) ве́льмі мо́цны;

3. сущ. (сумасшедший) уст. вар’я́т, -та м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

шпингале́т м.

1. стр. шпінгале́т, -та м., за́шчапка, -кі ж.;

2. (о юноше, подростке небольшого роста) разг., шутл. жэ́ўжык, -ка м., падшыва́нец, -нца м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ле́то

1. (время года) ле́та, -та ср.;

2. в др. знач., см. лета́;

ба́бье ле́то ба́біна ле́та;

ско́лько лет, ско́лько зим! ко́лькі лет, ко́лькі зім!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

скеле́т м.

1. анат. шкіле́т, -та м.;

2. (костяк) касця́к, -ка́ м.; (остов) карка́с, -са м.;

3. перен. (основа) касця́к, -ка́ м., асно́ва, -вы ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

уста́вI

1. (свод правил) стату́т, -та м.;

де́йствовать по уста́ву дзе́йнічаць па стату́це (паво́дле стату́та);

2. уст. (правила поведения, распорядок жизни) звы́чай, -чаю м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

предме́т м.

1. прадме́т, -та м.; (вещь) рэч, род. рэ́чы ж.;

предме́ты дома́шнего обихо́да прадме́ты (рэ́чы) ха́тняга ўжы́тку (ха́тнія рэ́чы);

предме́ты широ́кого потребле́ния прадме́ты шыро́кага ўжы́тку;

2. (тема) прадме́т, -та м., тэ́ма, -мы ж.; (вопрос) пыта́нне, -ння ср.;

предме́т спо́ра тэ́ма (прадме́т) спрэ́чкі, пыта́нне спрэ́чкі, спрэ́чнае пыта́нне;

3. (объект) прадме́т, -та м.; аб’е́кт, -та м.;

предме́т нау́чного иссле́дования прадме́т (аб’е́кт) навуко́вага дасле́давання;

предме́т насме́шек аб’е́кт (прадме́т) насме́шак;

4. (дисциплина преподавания) прадме́т, -та м., дысцыплі́на, -ны ж.;

сдать экза́мены по всем предме́там здаць экза́мены (іспы́ты) па ўсіх прадме́тах (дысцыплі́нах);

5. разг., уст. (возлюбленный) каха́ны, -нага м.; (возлюбленная) каха́ная, -най ж.;

на сей предме́т канц. разг., шутл. нако́нт гэ́тага;

на тот предме́т, е́сли канц. на той вы́падак, калі́; у тым вы́падку, калі́;

име́ть в предме́те уст. мець на ўва́зе (на мэ́це);

предме́т любви́ прадме́т каха́ння; (возлюбленный) каха́ны; (возлюбленная) каха́ная;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Такі́1, займеннік ’менавіта гэты, падобны да гэтага або да таго, пра які гаварылася раней ці гаворыцца далей’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Касп., Федар., 4, Сл. ПЗБ, ТС), такі́й ’такі, гэтакі’ (Бяльк.), ст.-бел. такий ’такі’ (КГС). Сюды ж вытворныя са значэннямі павелічальнасці ці памяншальнасці: таке́нны ’такі (вялікі)’ (Ян., Растарг.), таке́зны ’тс’ (ТС), таке́нькі, таке́нечкі, таке́сенькі ’такі (малы)’ (Сцяшк. Сл., Ян., Растарг.). Укр. таки́, стараж.-рус. таки, такы ’тс’, польск., славін. дыял. taki, в.-луж. tajki, н.-луж. taki, серб.-харв. та̀кӣ, чэш. taky, славац. taký(to) ’такі’. Да прасл. *takъjь, што працягвае прасл. *takъ ’тс’ (гл. так).

Такі́2, ‑такі — прыслоўе і часціца, што выкарыстоўваюцца пры знамянальных словах, падкрэсліваючы іх значэнне: ’аднак’, ’аднак жа’, ’зрэшты’, ’тым не менш’, ’усё ж’, ’усё-такі’ (ТСБМ, Нас., Чач., Ласт.), ’аднак, хоць’ (Некр. і Байк.), тыкі́ ’аднак жа’ (чавус., Яшк. Мясц.), уваходзіць у склад некаторым слоў: даволі‑такі, зноў‑такі, так-такі і пад. (ТСБМ). Укр. таки́, рус. таки́, стараж.-рус. такы ’таксама; усё ж; пастаянна’. Паводле Карскага (2–3, 84, 419), Тв. скл. мн. л. ад так (гл.); гл. таксама Фасмер, 4, 13. Сюды ж такі́та ’дарэчы, дык, сапраўды’ (Некр. і Байк.), ускладненае часціцай то (та), гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Троп ‘след, крок’ (Нас., Касп., Сцяшк., Др.-Падб., Сл. Брэс.): некруцікі вучуцца хадзіць троп у троп (Нас.), ‘след на роснай траве’ (лун., Шатал.), ‘сцежка, слядзіна’ (Некр. і Байк., Мат. Гом.), ‘жыццёвы шлях’ (Сцяшк.), ‘кірунак, шлях, дарога’ (Адм.), ‘метад, спосаб, шлях да дасягнення мэты’ (Ласт.), у выразах збіць (збіцца) з тропу ‘выклікаць замяшанне, заблытаць’ (ТСБМ), тропу добы́тысь ‘дабраць розуму, скеміць’ (Клім.), шукаць тропу ‘шукаць дарогі’ (Кал.), узяць троп ‘знайсці след’, узяць (ухопі́ць) тропу ‘зведаць, убачыць, заўважыць след’ (ТС). Укр. дыял. троп ‘конская рысь з падскокам’, трип ‘адбітак нагі звера на снезе’, тріп ‘сцежка ў гарах’, польск. trop ‘адбітак следу звера на зямлі ці снезе’, ‘след, каляіна’, ‘след ад ступні’, ‘дарога’, ‘ход каня’, каш. trop ‘след’. Пераважна паўночнаславянскае ўтварэнне. Сюды ж далучаюць а спецыфічнай семантыкай славен. tróp, tropíne ‘жамерыны з вінаграду’, серб. тро̏п ‘тс’, ‘вытапкі масла’, ‘выскваркі сала’, ‘асадак’, ‘адстой’ і выводзяць прасл. *tropъ, утворанае з чаргаваннем галосных кораня ад дзеяслова *trepati ‘ўдараць, біць, трэсці, бразгаць’ з першапачатковым значэннем ‘выбітае, выціснутае, вытрасенае’, гл. тропаць, трапаць. Параўн. таксама лат. trapa ‘натоўп, вялікая колькасць, мноства’, алб. trap ‘сцежка’, ст.-грэч. ἀτραπός ‘сцежка, сцяжынка’ (Борысь, 643; Скок, 3, 506; ЕСУМ, 5, 648; Вербіч, Студіі з ономастики та етимологіі. 2010, 290). Гл. таксама трапа, трэп.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чорт м. чёрт, дья́вол; сатана́; бес;

к ~ту — к чёрту, ко всем чертя́м;

на ~та — на кой чёрт;

да ~та — до чёрта;

адзі́н ч. — оди́н чёрт;

ні к ~ту — ни к чёрту;

ч. прынёс — чёрт принёс, нелёгкая принесла́;

чо́рта лы́сага — чёрта лы́сого;

яко́га ~та — како́го чёрта, како́го дья́вола;

ч. падаткну́ў — чёрт дёрнул (попу́тал);

~там падшы́ты — сорви́-голова́;

чэ́рці но́сяць — че́рти но́сят, нелёгкая но́сит;

чарця́м мо́ташна — чертя́м то́шно;

чэ́рці паласа́тыя — че́рти полоса́тые;

ч. лы́сы (лаза́ты) — чёрт лы́сый;

ч. яго́ ве́дае — чёрт (ле́ший) его́ зна́ет;

ч. ве́дае што — чёрт зна́ет что;

што за ч. — что за чёрт;

ч. не во́зьме — чёрт не возьмёт;

рабі́ць ~ту лы́саму — рабо́тать да́ром;

прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;

каб яго́ ч. узя́ў — чёрт бы его́ побра́л;

ч. яго́ прыгна́ў — чёрт его́ принёс;

ч. пацягну́ў за язы́к — (каго) чёрт дёрнул за язы́к (кого);

ч. яго́ бяры́ — чёрт с ним;

ч. яго́е́, іх) не бярэ́ — чёрт его́ (её, их) не берёт;

у ~та на рага́х — у чёрта на рога́х;

сам ч. не брат — сам чёрт не брат;

аднаму́ ~ту вядо́ма — одному́ чёрту изве́стно;

сам ч. не разбярэ́ — сам чёрт не разберёт;

ч. нагу́ зло́міць — чёрт но́гу сло́мит;

куды́ яго́ ч. го́ніць — куда́ его́ чёрт го́нит;

скруці́ць ~ту ро́гі — слома́ть чёрту рога́;

ле́зці к ~ту ў зу́бы — лезть чёрту в пасть;

чым ч. не жарту́е! — чем чёрт не шу́тит!;

і ч. яго́ не бярэ́ — и ле́ший его́ не берёт;

ні к ~ту не ва́рты — ни к чёрту не годи́тся;

вы́думаць ~та з лапця́мі — вы́думать чёрт зна́ет что;

трыма́цца як ч. за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;

сабра́ў ч. па́ру — собра́л чёрт па́ру;

баі́цца як ч. кры́жапогов. бои́тся как чёрт ла́дана;

усе́ чэ́рці адно́й шэ́рсціпогов. одни́м ми́ром ма́заны;

поп сваё, а ч. сваёпогов. поп своё, а чёрт своё;

ты на гару́, а ч. за нагу́погов. ты на́ гору, а чёрт за́ ногу;

бало́та без ~та не быва́епогов. бы́ло бы боло́то, а че́рти бу́дут;

бага́таму ч. дзяце́й калы́шапосл. бога́тому чёрт дете́й кача́ет;

у ці́хім бало́це чэ́рці вяду́ццапосл. в ти́хом о́муте че́рти во́дятся;

не такі́ стра́шны ч., як яго́ малю́юцьпосл. не так стра́шен чёрт, как его́ малю́ют;

сівізна́ ў бараду́, а ч. у рабры́нупогов. седина́ в бо́роду, а бес в ребро́;

ні бо́гу све́чка, ні ~ту качарга́погов. ни бо́гу све́чка, ни чёрту кочерга́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

магазі́н м

1. (крама) Lden m -s, Läden, Geschäft n -(e)s, -e;

уні вер са́льны магазі́н Wrenhaus n -es, -häuser; Kuf haus n;

прам та ва́р ны магазі́н Industrewarengeschäft n;

прадук то́ вы магазі́н L bens mittel geschäft n;

магазі́н гато́вага адзе́ння Konfek tinsge schäft n, Beklidungshaus n;

магазі́н мужчы́нскага гато́вага адзе́н ня Hrren ausstatter m -s, -;

мэ́блевы магазі́н Möbelhaus n, in richtungs haus n;

магазі́н канцтава́раў Paper- und Schrib warenhand lung f;

парфюме́рны магазі́н Parfümere f -, -¦en;

магазі́н агаро́дніны Gemüsehandlung f;

антыква́рны магазі́н Antiquitätenladen m -s, -läden;

2. спец Magazn n -s, -e; Satz m -es, Sätze

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)