скаро́дзіць, -ро́джу, -ро́дзіш, -ро́дзіць і скарадзі́ць, -раджу́, -ро́дзіш, -ро́дзіць; незак., што і без дап.
Разрыхляць бараной зямлю.
|| зак. паскаро́дзіць, -ро́джу, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны і заскаро́дзіць, -ро́джу, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны.
|| наз. скаро́джанне, -я, н. і скарадзьба́, -ы́, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Не́цепка, паводле апісання: «изба без топки печи, находящаяся чрез сени часто без печи, хотя и с приготовленным фундаментом для неё, служащая отчасти кладовою, а отчасти (летней порою) спальнею, так как здесь меньше мух и блох» (Нік. Очерки, 1, 103). З ⁺не‑цепл‑ка, вытворнае ад цепліць ’ацяпляць, паліць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мя́каць 1 ’мяккая частка пладоў ягад, клубняў, цела жывёлы або чалавека’, ’мяса без касцей’, ’што-небудзь рыхлае, мяккае’ (ТСБМ), ’ралля, якая без перапынку ўзорваецца некалькі год запар’ (паўн.-усх., КЭС), мя́кець ’мякаць’ (Ян.). Да мя́ккі (гл.). Суфікс ‑tь (рус. мякоть, укр. мʼякіть) утварыўся, відаць, з ‑ostь і ‑ota.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Няве́дама (невѣдомо) ’невядо́ма’ (Нас., Гарэц.). Параўн. невядома ’без ведання, тайна’ (Нас.). Да ведаць, гл. вядома.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няво́гледдзю ’без аглядкі, з усіх сіл’ (Крыў., Дзіс.). З не і ⁺огледзь, ад глядзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́рны ’які ацяпляецца печкай без коміна’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Сцяшк., Гарэц.). Гл. курыць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лойтра ’гультай’ (Ян.). Да лотр (гл.); ‑й‑ выражае экспрэсіўнасць, магчыма, не без уплыву ло́йтры (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раява́ць ’жыць вельмі добра без турбот, безклапотна’ (ТСБМ, Ян., Янк. Мат.). Ад рай 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бі́цца, б’ю́ся, б’е́шся, б’е́цца; б’ёмся, б’яце́ся, б’ю́цца; бі́ся; незак.
1. Наносіць пабоі адзін аднаму, распачынаць бойку.
Хлапчукі б’юцца.
2. Весці бой, змагацца.
Б. з ворагам.
3. Ударацца аб што-н., у што-н.
Б. аб сцяну.
4. Калаціцца, кідацца.
Б. ў знямозе.
5. без дап. Пульсаваць (пра сэрца, кроў).
Сэрца б’ецца.
6. перан., над чым, з кім-чым і без дап. Прыкладаць намаганні для дасягнення чаго-н.
Б. над рашэннем задачы.
7. Разбівацца (пра шкло, посуд).
Крышталь б’ецца.
◊
Біцца аб заклад (разм.) — ісці ў заклад з кім-н. на грошы або на што-н. іншае.
Біцца як рыба аб лёд (разм.) — без выніку і плёну намагацца, старацца, шукаючы выйсце з бядоты.
|| зак. пабі́цца, -б’ю́ся, -б’е́шся, -б’е́цца; -б’ёмся, -б’яце́ся, -б’ю́цца; -бі́ся (да 1—3, 5 і 7 знач.).
|| наз. біццё, -я́, н. (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
апрыёры
(лац. а priori = з папярэдняга)
незалежна ад вопыту, без уліку фактаў (проціл. апастэрыёры).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)