ша́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.

1. Галаўны ўбор, звычайна цёплы, мяккі.

Зімовая ш.

2. перан. Тое, што мае форму купала.

Шапкі хвой.

Снегавыя шапкі дрэў.

3. Тое, што і шапачка (у 2 знач.).

Ш. баравіка.

4. Загаловак буйным шрыфтам, агульны для некалькіх артыкулаў у газеце, а таксама назва ўстановы-выдаўца, серыі і пад., якая змяшчаецца на тытульным лісце кнігі над загалоўкам (спец.).

Бюлетэнь выдаецца пад шапкай міністэрства.

5. Верхні брус над дзвярамі, акном для мацавання іх (спец.).

◊

Закідаць шапкамі — ужыв., калі выхваляюцца чым.-н. у знач.: лёгка адолець, перамагчы.

На разбор шапак (прыйсці, паспець, з’явіцца і пад.; разм.) — к канцу, калі ўсе разыходзяцца, усё скончылася.

На злодзеі і шапка гарыць — пра вінаватага ў чым-н. чалавека, які сам сябе выдае чым-н.

Па Сеньку і шапка — пра таго, хто не заслугоўвае лепшага.

Па шапцы даць каму (разм.) — выгнаць, зняць з работы.

Шапка валіцца (разм.) — пра што-н. надта высокае.

Шапка расце на галаве (разм.) — пра вялікі страх.

|| памянш. ша́пачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| зневаж. шапчы́на, -ы, мн. -ы, -чы́н, ж. (да 1 знач.; разм.).

|| прым. ша́пачны, -ая, -ае (да 1 знач.) і ша́пкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

На шапачны разбор прыйсці, паспець і пад. (тое, што і на разбор шапак). Шапачнае знаёмства (выпадковае; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

vórmachen

vt

1) прыла́дзіць, дапасава́ць (што-н. перад чым-н.)

den Ríegel an der Tür ~ — зачыні́ць дзве́ры на за́саўку

2) (j-m) пака́зваць (каму-н., як рабіць што-н.)

er máchte mir die Übung vor — ён паказа́ў мне, як выко́нваць практыкава́нне

3) (j-m) ашу́кваць, уво́дзіць у зман

wir wóllen uns doch nichts ~ lássen* — мы не паві́нны даць сябе́ падману́ць [уве́сці ў зман]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Übersicht

f -, -en

1) агля́д (über A – чаго-н.)

éine ~ über etw. gében* — даць агля́д чаго́-н.

2) від (über A – на што-н.)

3) гарызо́нт, кругагля́д

éine gewísse ~ háben — мець пэўны [даво́лі шыро́кі] кругагля́д

es fehlt ihm an ~ — у яго́ ву́зкі кругагля́д

sich (D) éine ~ verscháffen — скла́сці сабе́ (агу́льнае) уяўле́нне (аб чым-н.)

die ~ verlíeren* — згубі́ць [стра́ціць] арыента́цыю

die ~ ist erschwért — гэ́та абцяжа́рвае [ускладнце] арыента́цыю

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

определи́ть сов.

1. (выяснить, установить) вы́значыць, мног. павызнача́ць, устанаві́ць;

2. (очертить границы, пределы) акрэ́сліць;

3. (раскрыть содержание понятия) вы́явіць, вы́значыць; (дать формулировку, определение) даць азначэ́нне;

4. (назначить) вы́значыць, мног. павызнача́ць, прызна́чыць;

определи́ть су́мму вы́значыць су́му;

5. (обусловить) вы́значыць, абумо́віць;

6. (вынести решение) юр. пастанаві́ць; прысудзі́ць; (меру наказания) вы́значыць;

суд до́лжен определи́ть ме́ру наказа́ния суд паві́нен вы́значыць ме́ру пакара́ння;

7. (назначить на должность) уст., прост. прызна́чыць; (устроить) ула́дзіць;

8. (в школу и т. п.) адда́ць; см. определя́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уступи́ть сов.

1. (кого, что, кому, чему) уступі́ць;

уступи́ть ме́сто уступі́ць ме́сца;

уступи́ть па́льму пе́рвенства уступі́ць па́льму першынства́;

уступи́ть свои́ права́ уступі́ць свае́ правы́;

2. (поддаться) падда́цца (каму, чаму);

уступи́ть жела́нию падда́цца жада́нню;

3. (кому, чему, в чём) уступі́ць; саступі́ць; пераступі́ць; см. уступа́ть​ 3;

4. (продать) разг. прада́ць; (отдать дешевле) уступі́ць, саступі́ць, пераступі́ць;

уступи́ть това́р за полцены́ прада́ць тава́р за паўцаны́;

не уступи́ть ни копе́йки не ўступі́ць (не саступі́ць) ні капе́йкі;

◊

уступи́ть доро́гу уступі́ць (даць) даро́гу, саступі́ць з даро́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

wyraz, ~u

м.

1. слова;

wyraz wdzięczności — словы падзякі;

~y bliskoznaczne — блізказначныя словы; сінонімы;

2. выраз;

wyraz twarzy — выраз твару;

3. выражэнне; выяўленне;

dać wyraz oburzeniu — даць волю абурэнню; выказаць абурэнне;

4. мат. член;

nad wyraz — невыказна; невымоўна;

ostatni wyraz — апошняе слова; найноўшае дасягненне;

łączę ~y szacunku ... — з павагай ... (ветлівая формула заканчэння ліста)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

знаць I

1. несов., см. ве́даць;

2. несов. (в лицо) знать;

3. нареч. заме́тно, ви́дно;

з. па сляда́х, што тут прайшо́ў воўк — ви́дно по следа́м, что здесь прошёл волк;

нічо́га не з. — ничего́ не заме́тно;

◊ даць аб сабе́ з. — дать о себе́ знать;

з. ме́ру — знать ме́ру;

з. сваё ме́сца — знать своё ме́сто;

з. не зна́ю — знать не зна́ю;

як зна́еш — как зна́ешь;

не з. спако́ю — не знать поко́я;

з. назубо́к — знать назубо́к;

знай на́шых — знай на́ших;

і го́ра не з. — и го́ря не знать

знаць II ж., ист. знать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спако́й, -ко́ю м.

1. в разн. знач. споко́йствие ср., поко́й;

пару́шыць с. но́чы — нару́шить споко́йствие (поко́й) но́чи;

парушэ́нне грама́дскага ~ко́ю — наруше́ние обще́ственного споко́йствия;

2. (физическое и душевное спокойствие) поко́й;

хво́раму патрэ́бен с. — больно́му необходи́м поко́й;

3. (уравновешенность, выдержка) споко́йствие ср., хладнокро́вие ср., невозмути́мость ж.;

4. физ. поко́й;

це́ла ў ста́не ~ко́ю — те́ло в состоя́нии поко́я;

◊ ве́чны с. — ве́чный поко́й;

не дава́ць ~ко́ю — не дава́ть поко́я;

не ве́даць (не знаць, не мець) ~ко́ю — не знать (не име́ть) поко́я;

даць с. — оста́вить в поко́е;

цішыня́ і с. — тишь да гладь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

rest

I [rest]

1.

n.

1) сон сну m.; адпачы́нак -ку m.

a good night’s rest — спако́йны сон уначы́

to allow an hour for rest — даць адну́ гадзі́ну для адпачы́нку

2) супако́й -ю m., супакае́ньне n.

to give short rest from pain — нако́ратка супако́іць боль

3) супы́н -у m.

to bring car to rest — спыні́ць машы́ну

4) Mus. па́ўза f

5) сьмерць, магі́ла f.

2.

v.i.

1) спаць

Lie down and rest — Ляж і сьпі

2) адпачыва́ць

3) спыня́цца, затры́мвацца

4) дава́ць адпачы́ць, перадыхну́ць каму́

5) (against) абапіра́цца

The ladder rests against the wall — Драбі́на абапіра́ецца на сьцяну́

6) усклада́ць (надзе́ю на каго́)

7) ляжа́ць па́парам (пра зямлю́)

•

- be at rest

- lay to rest

II [rest]

n.

рэ́шта f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пазы́ка ж фін, камерц Ánleihe f -, -n, Dárlehen n -s, -, Dárleihe f -, -n;

беспрацэ́нтная пазы́ка zínslose Ánleihe;

доўгатэрміно́вая пазы́ка lángfristige Ánleihe;

кароткатэрміно́вая пазы́ка kúrzfristige Ánleihe;

працэ́нтная пазы́ка verzínsliche Anleihe; Dárlehen n -s, - (субсідыя);

тэрміно́вая пазы́ка befrístete Ánleihe;

уну́траная пазы́ка Ínlandsanleihe f;

пазы́ка пад ні́зкія працэ́нты Dárlehen zu níedrigem Zínssatz;

вы́пусціць пазы́ку éine Ánleihe heráusgeben*;

аб’яві́ць падпі́ску на пазы́ку éine Ánleihe zur Zéichnung áuflegen;

падпіса́цца на пазы́ку éine Ánleihe zéichnen;

вы́пуск пазы́кі die Áuflage der Ánleihe;

даць каму-н пазы́ку j-m éine Ánleihe gewähren;

узя́ць у каго-н пазы́ку bei j-m éine Ánleihe máchen;

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)