і́ндэкс м

1. эк ndex m -es і -, -e і -dizes;

і́ндэкс апто́вых [гурто́вых] цэ́н Grßhandels-Pris¦index m;

і́ндэкс До́у-Джо́нса эк Dow-Jones- ndex [daʊ´ʤo:nz-] m;

і́ндэкс ро́знічных [раздро́бных] цэ́наў inzelhandels-Prisindex m;

і́ндэкс спажывецкіх цэ́наў Verbrucher-Prisindex m;

і́ндэкс ко́шту жыцця́ Priswerindex m;

і́ндэкс прамысло́вай праду́кцыі Produktinsindex m;

2. матэм ndex m -es і -, -e і -dizes, Knnziffer f -, -n;

пашто́вы і́ндэкс Pstleitzahl f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ВАЛЬРА́С,

Вальра (Walras) Мары Эспры Леон (16.12.1834, г. Эўрэ, Францыя — 5.1.1910), швейцарскі эканаміст, заснавальнік і буйнейшы прадстаўнік матэматычнай школы ў паліт. эканоміі. Праф. Лазанскага ун-та (1870—92). Родапачынальнік (з К.Менгерам і У.Джэвансам) гранічнай карыснасці тэорыі. Асн. твор — «Элементы чыстай палітычнай эканоміі» (ч. 1—2, 1883). Вальрас — стваральнік агульнай стат. мадэлі нар. гаспадаркі, вядомай пад назвай «сістэма агульнай эканамічнай раўнавагі», якая ахоплівала сферу вытв-сці, абмену, капіталу і грошай. У рэгуляванні працэсаў вытв-сці і спажывання адводзіў вял. ролю дзяржаве. У 1950—60-я г. мадэль Вальраса была пераўтворана сродкамі лінейнага праграмавання. Рацыянальны элемент яго мадэлі — пастаноўка экстрэмальнай задачы для нар. гаспадаркі (дасягненне макс. эфекту пры найменшых выдатках) і падыход да цэн як да састаўнога элемента пры адшуканні агульнага оптымуму. Ён лічыў, што «рэдкасць» таксама з’яўляецца элементам вартасці. Паслядоўнікі Вальраса — Г.Касель, А.Афтальён, І.Шумпетэр, В.Парэта.

Тв.:

Théorie mathématique de la richesse sociale. Lausanne, 1883;

Théorie de la monnaie. Paris, 1886;

Etude d’economie sociale, ou Théorie de la réparation de la richesse sociale. Lausanne;

Paris, 1896;

Etudes d’économie politique appliquée. Lausanne, 1896.

т. 3, с. 493

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

mechanizm, ~u

м. механізм;

mechanizm wyciągowy — пад’ёмны механізм;

mechanizm zegarowy — гадзіннікавы механізм;

mechanizm cen — механізм цэн;

mechanizm kształtowania się popytu rynkowego — механізм фарміравання рыначнага попыту;

mechanizm rynkowy — рыначны механізм;

mechanizm sterowania gospodarką narodową — механізм кіравання народнай гаспадаркай;

mechanizm zarządzania — механізм кіравання

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

рост м

1. (працэс) Wchsen n -s, Wchstum n -s;

2. (вышыня) Wuchs m -es, Wüchse, Statr f -, -en, Größe f -, -n;

чалаве́чы рост Lbensgröße f -, Mnneshöhe f -;

сярэ́дні рост mttlerer Wuchs, mttlere Größe;

па ро́сце nach Maß;

3. (павелічэнне) nwachsen n -s, Zwachs m -es, Znahme f -; ufstieg m -(e)s (уздым);

рост наро́днага дабрабы́ту die Erhöhung [der ufstieg] des Whlstandes des Vlkes;

рост цэн Pris¦erhöhung f -, Pris¦anstieg m -(e)s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

цана́, ы́; мн. цэ́ны, цэн; ж.

1. Грашовае вырашэнне вартасці тавару. Базарная цана. Дзяржаўная цана. Нарыхтоўчая цана. Закупачная цана. □ Каржакевіч спусціў цану на чатыры пуды. Крапіва. Конь старэе — у цане танее, вол старэе — цану набірае. Прыказка. // Грашовая плата за якую‑н. работу, паслугу. У невялікай вёсцы лясной Пастух цану загінае вясной. Кусянкоў.

2. цано́й чаго. Ужываецца ў значэнні: страціўшы што‑н., ахвяраваўшы чым‑н., перажыўжы што‑н. Клінцэвіч вырашыў: нават цаной уласнага жыцця адпомсціць гаду. Машара.

•••

Адпускная цана — цана, якая ўстанаўліваецца пры продажы прадукцыі.

Стратная цана — цана ніжэй сабекошту.

Цана вытворчасці — у капіталістычным грамадстве — ператвораная форма вартасці тавару, роўная суме выдаткаў і сярэдняму прыбытку.

Ведаць цану гл. ведаць.

Грош цана (у базарны дзень) каму-чаму — не мае ніякай каштоўнасці, нічога не варты, ні на што не прыгодны.

Дарагой цаной — затраціўшы вялікія сілы, намаганні, панёсшы вялікія ахвяры (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.).

Загнуць (заламаць, загарадзіць) цану гл. загнуць.

Любой (якою б ні было) цаной — любымі сродкамі, шляхамі, не шкадуючы нічога (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.). Туды, на той бок пералезці, Пра ўсё даведацца на месцы, Якою б ні было цаной! Колас.

Набіць (нагнаць) сабе цану гл. набіць.

Нагнаць (набіць) цану гл. нагнаць.

Не стаяць за цану гл. стаяць.

Траціць цану гл. траціць.

У цане — дорага каштуе; высока цэніцца.

Цаны няма каму-чаму гл. няма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зніжэ́нне н

1. Snkung f -, -en; Snken n -s; Herbsetzung f -, -en; Ermäßigung f -, -en (падаткаў); Kürzung f -, -en, bnahme f - (памяншэнне);

зніжэ́нне зарабо́тнай пла́ты Lhnabbau m -(e)s, Lhnsenkung f -, Lhnkürzung f -, Lhndrücken n -s;

зніжэ́нне я́касці Qualitätsminderung f -;

зніжэ́нне цэн Prissenkung f -, Prisherabsetzung f -, Prisreduzerung f -, -en, Prisabbau m -(e)s;

зніжэ́нне ў паса́дзе Verstzung in ine nedrigere Stllung;

2.:

ве́сці самолёт на зніжэ́нне ав das Flgzeug zur Lndung stzen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

system, ~u

м. сістэма;

system metryczny — метрычная сістэма;

system ogrzewania — абагравальная сістэма;

system premiowy — прэміяльная сістэма;

system celny — сістэма мытных тарыфаў;

system cen podstawowych — сістэма асноўных цэн;

system gospodarczy — эканамічная сістэма;

system pieniężny — грашовая сістэма;

system podatkowy — падатковая сістэма;

system prowizyjny — камісійная сістэма;

system zarządzania — сістэма кіравання

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

spadek, ~ku

spad|ek

м.

1. спад; падзенне, зніжэнне;

~ek cen — зніжэнне цэн;

~ek dochodów — паніжэнне даходаў;

~ek produkcji — падзенне вытворчасці;

~ek wartości akcji — спад (падзенне) вартасці акцый;

~ek zysków — паніжэнне прыбыткаў;

2. пакатасць;

3. спадчына;

dostać co w ~ku po kim — атрымаць што ў спадчыну ад каго;

4. змяншэнне (вады); спад

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

kontrola

kontrol|a

ж. кантроль; праверка;

~a techniczna — тэхнічны кантроль;

~a społeczna — грамадскі кантроль;

być pod ~ą — быць пад наглядам;

~a budżetowa — бюджэтны кантроль;

~а celna — мытны кантроль;

~a cen — кантроль за цэнамі; рэгуляванне цэн;

~a jakości (towarów) — кантроль якасці (тавараў);

~a państwowa — дзяржаўны кантроль;

~а usług — кантроль абслугоўвання;

wprowadzić ~ę — устанавіць кантроль;

~a dokumentów — праверка дакументаў

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

арбітра́ж

(фр. arbitrage)

1) вырашэнне спрэчных пытанняў арбітрамі; трацейскі суд;

2) орган па вырашэнню гаспадарчых спрэчак;

3) камерцыйная дзейнасць, звязаная з выкарыстаннем розніцы цэн аднолькавых біржавых аб’ектаў (каштоўных папер, тавараў) на розных рынках, каб атрымаць прыбытак;

а. валютны — здзелка, якая дазваляе атрымаць прыбытак з розніцы ў курсах валюты на розных валютных рынках;

а. працэнтны — здзелка, якая дазваляе атрымаць прыбытак з розніцы ў працэнтных стаўках па розных валютах;

а. таварны — здзелка, якая дазваляе атрымаць прыбытак з розніцы ў цэнах на адзін і той жа тавар на розных рынках;

а. фондавы — здзелка, якая дазваляе атрымаць прыбытак з розніцы паміж курсамі адной і той жа каштоўнай паперы на розных рынках фіктыўнага капіталу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)