Разбо́й ’напад з рабаўнічай мэтай’ (ТСБМ, Нас.), ’разбой, грабеж’ (ТС), ’разбойнік’ (Гарэц., Нас., Сержп., Бяльк.), ст.-бел. разбойникъ, разбой ’рабаўнік’. Сюды ж разбо́йства ’разбой (Гарэц.), ’бандыцкі напад’ (Др.-Падб.), разбо́йнік ’той, хто займаецца разбоем’ (ТСБМ, Бяльк.). Рус. дыял. разбо́й ’разбойнік’, укр. разбі́й ’напад з рабаўнічымі мэтамі’. Назоўнік, утвораны да разбі́ць (гл.) бязафіксным спосабам, як зажо́н ’зажынкі’ ад зажына́ць. Старое значэнне дзеяслова ў народнай мове: «Адзін пачаў таргаваць, а другі — купцоў разбіваць» (Сержп. Казкі, 257). У сувязі з гэтым рэканструкцыя прасл. *orzbojь (*arzbajь, БЕР, 6, 149) выглядае праблематычнай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пала́тка ж Zelt n -(e)s, -e;
разбі́ць пала́тку ein Zelt áufschlagen*;
згарну́ць пала́тку ein Zelt ábbrechen*;
жыць у пала́тцы zélten vi;
гандлёвая пала́тка Verkáufsstand m -(e)s, -stände; гл тс намёт
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
zbić
зак.
1. збіць;
zbić z nóg — збіць з ног;
zbić z desek — скалаціць з дошак;
2. разбіць;
zbić szklankę — разбіць шклянку;
3. збіць; пакалаціць; пабіць;
4. перан. абвергнуць;
zbić dowody — абвергнуць доказы;
zbić na kwaśne jabłko разм. збіць на горкі яблык
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
kajdany
мн. кайданы; аковы;
zakuć kogo w kajdany — закаваць каго ў кайданы;
skruszyć kajdany — разбіць аковы;
założyć złote kajdany — ажаніцца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
перабі́ць
1. (разбіць) zerbréchen* vt, zerschlágen* vt, kurz und klein schlágen*;
2. (знішчыць) níedermetzeln vt, erschlágen* vt;
3. (перапыніць) unterbréchen* vt; das Wort ábschneiden* (каго-н D), ins Wort fállen* (каго-н D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
я́йка н Ei n -(e)s, -er;
я́йка ўсмя́тку wéiches [weich gekóchtes] Ei;
круто́е я́йка hártes [hart gekóchtes] Ei;
разбі́ць я́йка кул ein Ei áufschlagen;
◊ гэ́та не ва́рта вы́едзенага яйца́ разм ≅ das ist kéinen róten Héller [kéinen Pfífferling, kéinen Schuss Púlver] wert
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
распе́трыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Разм. Разбіць ушчэнт; размесці. Мы клялі вас тады, Мінеральныя Воды І абвеяны снегам Суровы Каўказ, — Белы гад нас прыціснуў Крыжовым паходам І распетрылі чэрці нас. Шмат загінула там, Каля ног Машука. Броўка. Як рэкі развіваюць зім кайданы, распетрым ворага над Сожам. Вялюгін. // Развеяць, раскідаць. У такія хвіліны [Глушак] думаў пра Нохіма як разумнейшы: «.. Распетрыў са страху ўсё сам, гатовы развеяць усё да пушынкі, а як вернецца добры час — дзе яго, тваё, сабярэш?» Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабі́ць, -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́; -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -бі́ты; зак.
1. каго (што). Прыкончыць (у 2 знач.) раненага, падстрэленага.
Паляўнічы дабіў звера.
Гэтыя весткі зусім дабілі старога (перан.).
2. перан., каго-што. Канчаткова разграміць.
Д. варожыя сілы.
3. што. Канчаткова разбіць што-н. недабітае, трэснутае; перабіць усё, што засталося цэлым.
Д. талеркі.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), што і чаго. Скончыць біць, утвараць гукі (пра гадзіннік).
Гадзіннік не паспеў д. шостага ўдару, як пачалася нарада.
5. што. Увагнаць да канца.
Д. цвік.
6. перан., што. Завяршыць якую-н. работу.
К вечару дабілі жніво.
◊
Дабіць да ручкі (разм.) — давесці да развалу, да поўнай непрыгоднасці.
|| незак. дабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
натаўчы́, ‑таўку, ‑таўчэш, ‑таўчэ; ‑таўчом, ‑таўчаце; пр. натоўк, ‑таўкла, ‑ло; зак.
1. чаго. Стаўчы якую‑н. колькасць. Натаўчы солі. // Размяць, намяць. Натаўчы бульбы.
2. чаго. Збіць таўкачом скурку з зерня ў працэсе вырабу круп. Натаўчы проса.
3. чаго. Разм. Разбіць шмат чаго‑н. Натаўчы бутэлек.
4. каго-што, у што, каму. Разм. Набіць, збіць; надаваць. На Язэпа пазіралі, як на нейкага казачнага героя,.. які не пабаяўся старшыню натаўчы. Чарот. [Яўген:] — Нікуды я не пайду, пакуль морды яму не натоўпу як след. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́каць ’лопацца (пра пупышкі), перыць бялізну’ (Сл. ПЗБ), ’без меры есці ці піць’, ’рвацца; надрывацца’, ’раздувацца (ад гневу)’: цебе сянни покаець (Нас.), по́кыць ’лопаць, гучна ляскаць; прагна есці’ (З нар. сл.), покнуць ’трэснуць, лопнуць’ (Варл.), ’разбіць’ (Сл. ПЗБ), ’выцяць’ (Бяльк.), по́кацца ’лопацца, трэскацца’ (Касп.), ’распускацца (пра пупышкі)’ (Варл.), по́кала ’пражора’ (Бяльк.). Укр., рус. покать ’стукаць, калаціць’, палаб. păkně ’падае’, славен. pókati ’ляскаць, грымець’, балг. по́кам ’стукаць’, макед. по́кнуват са ’трэскацца (пра вусны)’. Ад гукапераймальнага *pokъ (*pukъ): пок ’гук падзення; гук стрэлу’ (Юрч. СНЛ), ’гук трэскання’ (Нас.), покаўка ’ляскаўка’ (Нас.), рус. пок ’гук пры разрыве; трэск’, славен. pòk ’трэск’ (параўн. Цвяткоў, Запіскі, 69; БЕР, 5, 482; Сной, 463). Гл. пукаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)