гняздзі́цца, гнязджуся, гнездзішся, гнездзіцца; незак.
1. Жыць, рабіць гнёзды (пра птушак). Гусі і качкі гнездзяцца над самай вадою. Чорны. — Я зварачаў увагу на тое, што ёсць такія мясціны, дае птушкі не хочуць гняздзіцца і спяваць, а стараюцца абмінаць іх. Колас. // Мець прытулак, прыстанішча (пра людзей, звяроў, насякомых). — Вы думаеце — многія ведаюць пра падзямелле? — сказаў дзед Піліп. — Дзе там! Людзі здаўна стараліся абыходзіць гэта месца, бо тут вечна гняздзіўся ўсякі зброд... Ваданосаў.
2. перан. Моцна трымацца, караніцца ў кім‑, чым‑н. (пра абстрактныя паняцці). [Крамарэвіч] некалькі разоў на ноч курыў і ўжо заваду не было таго цяжкага, што раней гняздзілася ў душы яго. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sanctuary [ˈsæŋktʃuəri] n.
1. запаве́днік;
a bird sanctuary птушы́ны запаве́днік;
a sanctuary forest лес-запаве́днік
2. прыту́лак, прыста́нішча;
seek sanctuary шука́ць прыту́лку;
a sanctuary for study пако́й, дзе ніхто́ не заміна́е вучы́цца;
find sanctuary in sleep знайсці́ супако́й у сне;
the sanctuary of one’s heart тайнікі́ душы́
3. храм, святы́ня, свяці́лішча; алта́р;
the sanctuary of sciences храм наву́к i
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
сень ж., уст.
1. (покров) за́сень, -ні ж., ша́ты, -таў ед. нет;
под се́нью широколи́ственных дере́вьев у за́сені шыракалі́стых дрэў;
2. (место, пристанище) прыту́лак, -лку м.;
◊
под сенью а) (под защитой) пад ахо́вай, пад абаро́най, пад засцяро́гай; б) (вблизи) паблі́зу, блі́зка, каля́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
драбяза́, ‑ы, ж., зб.
1. Невялікія прадметы; дробныя рэчы. — Валя маскіравала кошык зверху рознымі шпількамі, іголкамі і іншай драбязой. Якімовіч. На возе стаяў куфар, калыска і посцілка усякай драбязы, завязаная на рагі. Лобан. // Дробныя жывыя істоты. У гэтым гняздзе знайшла, відаць, прытулак і розная птушыная драбяза. Лынькоў. / Пра малых дзяцей. — Ці далёка ты зойдзеш з гэтай драбязою? — паказаўшы на пяцёра, адно пад другім малых, запярэчыў Даўгулевіч. — Як маеш дзяцей, галубок, то май і клопат... Гурскі.
2. Што‑н. нязначнае, неістотнае, не вартае ўвагі; нікчэмнасць. Пасядуць [Галяш і Зоська] адно насупроць другога і перапытваюць усялякую драбязу. Чорны. Усе нягоды, усе цяжкасці забываліся, усе перашкоды здаваліся драбязою пасля такой весткі. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
retreat
[rɪˈtri:t]
1.
v.i.
адступа́ць
2.
n.
1) адступле́ньне n.
to beat a retreat — уцяка́ць, адступа́ць
2) сыгна́л да адступле́ньня
3) адбо́й (сыгна́л заканчэ́ньня дня ў во́йску)
4) прыту́лак, прыста́нак -ку m., прыста́нішча n. (дзе затрыма́цца або́ адпачы́ць)
5) вар’я́цкі дом або́ дом для алькаго́лікаў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
lodge
[lɑ:dʒ]
1.
n.
1) ха́тка, да́ча f.; зае́зны дом, часо́вае жытло́
2) лёжа (масо́нская)
3) варто́ўня f.
2.
v.t.
1) даць прыту́лак або́ начле́г
2) даць кватэ́ру
3) заяўля́ць, падава́ць
to lodge a complaint — пада́ць ска́ргу
3.
v.i.
1) засяля́цца (у зае́зным двары́, гатэ́лі)
2) найма́ць пако́й
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Віта́ць, віта́ю (БРС, Нас., Бяльк., Шат., Грыг., Гарэц., Мядзв.). Рус. вита́ть ’віншаваць; лунаць’, укр. віта́ти ’віншаваць; прымаць гасцей; заходзіць’, ст.-слав. витати ’жыць, знаходзіцца’, польск. witać, чэш. vítati, славац. s(vítať), в.-луж. witać, н.-луж. witaś ’віншаваць’. Сюды ж польск. zawitać і чэш. zavítati ’зайсці’, якое Махэк₂ (692) беспадстаўна аддзяляе ад vítati ’віншаваць’. Да гэтага ж дзеяслова рус. обита́ть, ст.-слав. обитати (< *обвитати, Фасмер, 3, 101). Слова роднаснае літ. vietà ’месца’, лат. vìeta ’тс’, pavietât ’мець жыллё’ (Праабражэнскі, 1, 85; Брукнер, 625; Фасмер, 1, 321). Першапачатковае значэнне ’жыць, знаходзіцца’, пазней на яго аснове развілося значэнне ’гасціць, знаходзіць прытулак’ і потым ’гасцінна сустракаць, віншаваць’, магчыма, пад уплывам віншавальнай формы *vitajь ’будзь з намі, застанься ў нас’ (Рудніцкі, 1, 400; Шанскі, 1, В, 109). Літ. vitóti ’віншаваць, прымаць гасцей’ з польск. (Скарджус, Slav., 239).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыхілі́ць, ‑хілю, ‑хіліш, ‑хіліць; зак., каго-што.
1. Схіліць, нагнуць трохі ўніз, да зямлі. Прыхіліць галіну.
2. Шчыльна наблізіць да чаго‑н., абаперці аб што‑н. Маечка паслухмяна прыхіліла галоўку да дзяўчыны. Краўчанка. — Стамілася я з гэтым канём, — сказала Твораж і прыхіліла веласіпед да спінкі рабрыстай лавачкі. Савіцкі.
3. Прытуліць, прыціснуць каго‑, што‑н. да каго‑, чаго‑н. У незвычайнай усхваляванасці Марына Мікалаеўна прыхіліла да сябе Сяргейку. Кавалёў. Ля ганка, непадалёку ад грушы, ляжала маці на сырой зямлі. Адна рука была падкручана, другой яна прыхіліла і моцна прыціскала да сябе, нібы абараняючы ад каго, Міколкаву сястрычку. Лынькоў. // перан. Даць прытулак каму‑н. Добрая рэч гэты Дом селяніна, і не аднаго толькі Сцёпку прыхіліў ён. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Zúfluchts|ort
m -(e)s, -e, ~stätte
f -, -n прыту́лак, прыста́нішча, прыста́нак
~ zu etw. (D) néhmen* — прыбе́гнуць да чаго́-н. як да парату́нку
~ néhmen* — (bei D) шука́ць [знайсці́] прыста́нішча [прыту́лку-(ак)] у каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
беспрыту́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не мае прытулку; бяздомны. Беспрытульны чалавек. // Асірацелае, бяздомнае дзіця, якое жыве на вуліцы без догляду і выхавання. Месяц ці нават больш Рома пражыў у Лаўрыніхіт — яна завяла беспрытульнага цыгана да сябе, бо векавала адна; думала, што ён будзе ў яе за сына. Чыгрынаў. / у знач. наз. беспрыту́льны, ‑ага, м.; беспрыту́льная, ‑ай, ж. Хто яна і адкуль, Таня сама не ведала. Падабралі яе малую чужыя людзі на вялікай дарозе і далі прытулак у сваім доме. Колькі было тады, у грамадзянскую вайну, беспрытульных! Новікаў.
2. перан. Пазбаўлены належнага нагляду; закінуты, занядбаны. [Чалавек:] — Прыбралі мы да сваіх рук адну беспрытульную швейную фабрычку. Лынькоў. [Карнейчык:] — Станок № 16 зусім беспрытульны, за пэўнымі людзьмі не замацаваны, увесь брудам зарос. Крапіва. // Які не дае прытулку, няўтульны. Сумам і беспрытульнай адзінотай веяла ад старой хаціны. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)