кла́пан, ‑а, м.
1. Прыстасаванне ў кампрэсарах, рухавіках ўнутранага згарання і інш. для рэгулявання патоку пары, газу, вадкасці. Засцерагальны клапан.
2. Рухомая накрыўка, з дапамогай якой адкрываецца і закрываецца адтуліна ў музычных духавых інструментах і мяняецца вышыня гуку. // Пласцінка, якая закрывае адтуліну, а таксама гузік клавіша ў гармоніку, аргане.
3. Пласцінка ў сэрцы, якая перашкаджае адваротнаму руху крыві.
4. Нашыўны кусок матэрыі пэўнай формы, які прыкрывае кішэню або шво на адзенні.
[Ням. Klappe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
любі́ць, люблю́, лю́біш, лю́біць; незак.
1. каго-што. Адчуваць любоў (у 1 знач.) да каго-, чаго-н.
Л. радзіму.
Л. родную мову.
Л. маці.
Дзе не любяць — не гасці, а дзе любяць — не часці (прыказка).
2. што і з інф. Мець цягу, быць схільным да чаго-н.
Л. музыку.
Л. добры харч.
Каса любіць брусок і сала кусок (прыказка). Л. збіраць грыбы.
3. з дадан. Быць задаволеным чым-н., адчуваць задавальненне ад чаго-н.
Бацька не любіць, калі яму пярэчаць.
4. што. Мець патрэбу ў якіх-н. умовах для існавання, росту і пад.
Елка любіць цень.
Расліны любяць святло.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зжава́ць сов.
1. (съесть, пережевать) сжева́ть;
з. кава́лак хле́ба — сжева́ть кусо́к хле́ба;
2. (жуя, испортить) изжева́ть, сжева́ть;
цяля́ ~ва́ла рука́ў блу́зкі — телёнок изжева́л рука́в блу́зки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ля́мец, -мцу м.
1. во́йлок; (большой кусок войлока, подстилка) кошма́ ж.;
2. клок спу́танных воло́с;
3. (войлочная прокладка под хомутом) подхому́тник;
4. разг., бран. вахла́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гру́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Куча зваленых у беспарадку прадметаў, рэчаў. Груды развалін. □ Быццам вузей стала вуліца, заваленая грудамі бярвення. Васілевіч. Цёмнай грудай.. ляжалі непатрэбныя гаспадарчыя прылады. Самуйлёнак.
2. Замёрзлая, засохлая гразь. Ехалі ж мы яшчэ на калёсах, па замёрзлай грудзе. Гарэцкі.
3. Глыба, кусок чаго‑н. цвёрдага, звычайна зямлі. Затарахцелі, забрынчэлі пабітыя калёсы, падскокваючы на мёрзлых грудах. Шамякін. Збіваючы да крыві аб каменне і груды босыя ногі, бяжыць цыбаты Гараська Бусел. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
отхвати́ть сов.
1. (отдёрнуть) уст. адхапі́ць;
2. (отрезать) разг. адхапі́ць, адрэ́заць; (отрезать большой кусок) адкавялі́ць, адкро́іць;
3. (быстро, ловко что-л. сделать) прост. адсмалі́ць;
4. (приобрести, достать) прост. адхапі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сколо́ть сов., в разн. знач. скало́ць, мног. паско́лваць; (соединить вместе, приколоть — ещё) сашпілі́ць, мног. пасашпі́льваць, пасашпіля́ць;
сколо́ть кусо́к льда скало́ць кава́лак лёду;
сколо́ть во́рот була́вкой скало́ць (сашпілі́ць) каўне́р шпі́лькай;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыдзіра́ць, прыдра́ць ’ачысціць ад дзёрну і дадаць да асноўнага ўчастка палоску зямлі’ (нараўл., жыт., Выг.; ТС), прыдзе́рці ’прыараць цаліны’ (ТС). Прэфіксальнае ўтварэнне ад дзе́рці/драць (гл.) са звужэннем семантыкі, што ўзыходзіць да прасл. *derti/*dьrati. Сюды ж аддзеяслоўныя назоўнікі, якія працягваюць семантыку дзеясловаў: пры́дзір ’кусок зямлі, прыараны да старога пляца; поле, вырабленае на сенажаці’ (Бяльк.; лях., ЛА, 2), прыдзі́рак ’маленькі кусочак поплава’ (ст.-дар., Жыв. НС), прыдзі́рок, прыдзю́р, прыдзёр ’дадатак прыаранай цаліны’, прыдзёра ’ўпершыню апрацаваны ўчастак зямлі, дададзены да асноўнага’ (Выг., ТС), прыді́рок ’кусок поля, узнятай цаліны, што прылягае да вялікага масіву поля’ (Сл. Брэс.), прыдзёр ’кавалачак поля, які прыворваюць, “прыхопліваюць”, дадаюць да свайго поля ці агарода’ (Сіг.), а таксама словы з іншай, але блізкай семантыкай: прыдзіра́ць, прыдра́ць ’пазначыць лініі паза ў бервяне “драчкай” (Шат.), прыдзіра́ць ’выбіраць драчку’, прыдра́ць ’намеціць месца падгонкі бярвенцаў драчкай’ (ТС). Параўн. семантычна аналагічныя ўтварэнні з прэфікс, вы‑: выдзёр, вы́дзірак 1, вы́дранка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ла́комый
1. (вкусный) сма́чны; (привлекательный) прына́дны; (соблазнительный) спаку́слівы;
ла́комый кусо́к прям., перен. сма́чны кава́лак;
2. (падкий) ла́сы (на што і да чаго);
ла́ком до сла́дкого ла́сы на сало́дкае (да сало́дкага).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отхва́тывать несов.
1. (отдёргивать) уст. адхо́пліваць;
2. (отрезать) разг. адхо́пліваць, адраза́ць, адрэ́зваць; (отрезать большой кусок) адкаве́льваць, адкро́йваць;
3. (быстро, ловко что-л. делать) прост. смалі́ць;
4. (приобретать, доставать) прост. адхо́пліваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)