ло́каць, ло́кця, мн. ло́кці, ло́кцяў, м.

1. Месца згібу рукі, дзе злучаецца плечавая косць з касцямі перадплечча.

Узяць за л.

Блізка л., ды не ўкусіш (прыказка).

2. Старадаўняя мера даўжыні, роўная прыблізна 0,5 м.

◊

Кусаць (сабе) локці — шкадаваць аб чым-н. упушчаным, непапраўным.

Пачуццё локця — пачуццё сяброўства і ўзаемнай падтрымкі.

|| прым. ло́кцевы, -ая, -ае (да 1 знач.) і лакцявы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пахісто́з

(ад гр. pachys = моцны + osteon = косць)

патаўшчэнне касцей і адначасовае пацяжэнне іх за кошт разрастання кампактнай тканкі, якое ўласціва водным жывёлам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

растру́шчаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад раструшчыць.

2. у знач. прым. Раздроблены, разбіты на дробныя кавалкі. Пад нагу то тут, то там траплялі раструшчаныя кукурузныя пачаткі. М. Стральцоў. Ступіш не так — і загрыміць якая-небудзь бляшанка, пакоціцца ўніз раструшчаная цагліна... Бураўкін. // Пашкоджаны, разбіты (пра косць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

касцяне́ць

1. (ператварацца ў косць) zu Knóchen wérden, verknöchern vi (s);

2. (дзеравянець ад холаду) erstárren vi (s), vor Kälte steif [starr] wérden

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

кость косць, род. ко́сці ж., ко́стка, -кі ж.;

слоно́вая кость слано́вая косць;

игра́ть в кости гуля́ць у ко́сці;

соба́ка нашла́ кость саба́ка знайшо́ў ко́стку;

◊

ко́жа да кости ску́ра ды ко́сці;

одни́ кости адны́ ко́сці;

косте́й не собра́ть касце́й не сабра́ць;

лечь костьми́ ле́гчы касцьмі́;

кость от кости косць ад касці́;

промо́кнуть до косте́й прамо́кнуць да касце́й;

до мо́зга косте́й да мо́згу касце́й;

пересчита́ть кости пералічы́ць рэ́бры;

и во́рон косте́й не соберёт погов. і груга́н касце́й не збярэ́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Лады́га 1, лады́ґа, лады́жка ’сцябло расліны’, ’сцябло дудкаватай расліны’, ’сцябло агуркоў без лісцяў’, ’ліст бурака са сцяблом’, ’кветканоснае сцябло цыбулі’ (Жд. 2, Нас., Сл. паўн.-зах.), польск., ст.-польск. łodyga ’сцябло расліны’, ’галоўка з насеннем’, ’сцябло капусных раслін’ (чэш. і славац. lodyha запазычаны з польск. — Махэк₂, 338). Паводле пашырэння лексемы ладыга можна дапусціць яе паходжанне з польскай мовы. Слаўскі (5, 137) мяркуе, што гэта паўн.-слав. лексема oldyga, якая мае той жа корань, што і прасл. oldi/oldy ’лодка’, звязанае з і.-е. *aldh‑ ’выдзеўбаны ствол дрэва, лодка-чайка’. Сюды ж светлаг. лады́га ’вялікі, дарослы хлопец’ і ўкр. лади́га ’луста, акрайчык хлеба’ (семантычныя пераносы паводле падабенства).

Лады́га 2 ’нага ад калена да пяты’, ’галёнка’, лады́жка ’тс’ (Нас.). Укр. сулдыга (< sǫ‑lodyga — гл. Міклашыч, Vergl. gr., 2, 285) ’нага ад калена да пяты’, рус. лоды́га ’заканчэнне галёнкі’, ’шчыкалатка’, ’косць нагі’, ’бабкі’, ’вялікая стана нагі’, ’падваконнік’, ст.-рус. ’падножжа калоны’ (з XII ст.), ’косць для гульні’. Да лады́га 1. Названа паводле падабенства касцей канечнасцей да ствала, сцябла (Слаўскі, 5, 137), параўн. таксама літ. káulas ’косць’ — лац. caulis ’сцябло расліны’, ’рагавы стрыжань птушынага пяра’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лыста́ ’шпар’ (Бяльк.). Да + ліства > ліштва (гл.), параўн. ням. Leiste ’круг, кант’, ’шляк, аблямоўка’. Слаўскі ж (5, 429) адносіць лексему лыста́ да паўн.-слав. lysta ’галёнка’. Аднак Ондруш (Slavia, 46, 423) указвае, што прасл. lystъ (і lysta) мела першаснае значэнне ’дошка’, а другаснае — ’косць, галёнка’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

слано́вы Elefánten-;

слано́вая косць Élfenbein;

са слано́вай касці́ élfenbéinern, aus Élfenbein;

ко́леру слано́вай касці́ élfenbeinfarbig, élenbeinfarben;

слано́вая хваро́ба Elefántenkrankheit f -, Elefantíasis f -, -ásen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

раздрабі́ць сов., в разн. знач. раздроби́ть;

р. соль — раздроби́ть соль;

р. косць — раздроби́ть кость;

р. ме́тры ў сантыме́тры — раздроби́ть ме́тры в сантиме́тры

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Аза́рд ’запал’ (Бяльк.), азарт ’тс’ (БРС). Першая форма запазычана (XVII ст.) з польскай мовы (azard, hazard), у якую яно трапіла з французскай. Другая форма ў беларускую мову папала з рускай у найноўшыя часы. Першакрыніца гэтых слоў араб. az‑zahr ’косць для гульні’ Шанскі, 1, А, 53.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)