ГІДРАСТА́ТЫКА

(ад гідра... + статыка),

раздзел, гідрамеханікі, які вывучае ўмовы і заканамернасці раўнавагі вадкасці і сілавое ўздзеянне на сценкі пасудзін ці апушчаныя ў яе целы. Законы гідрастатыкі выкарыстоўваюцца ў тэхніцы пры разліках гідратэхн. збудаванняў, гідраўл. машын і інш.

Асн. задача гідрастатыкі — вывучэнне законаў размеркавання гідрастатычнага ціску ў вадкасці. На аснове іх можна вызначыць умовы плавання цел (гл. Архімеда закон), сілы, што дзейнічаюць на розныя элементы паверхні апушчаных у вадкасць цел, дно і сцены пасудзіны і інш. (гл. Паскаля закон), пабудаваць гідрастатычныя машыны і прылады (гідраўл. прэс, гідраўл. акумулятар, вадкасны манометр, сіфон і інш.). Законы гідрастатыкі пры адносным спакоі выкарыстоўваюць пры вырашэнні пытанняў пра фігуры раўнавагі вадкіх мас (напр., Зямля) пры вярчэнні.

т. 5, с. 232

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«БА́НКАЎСКІ ВЕ́СНІК»,

інфармацыйнае выданне Нац. банка Рэспублікі Беларусь. Выходзіць з крас. 1992 у Мінску на бел. і рус. мовах. Публікуе законы, пастановы, указы і інш. дакументы Прэзідэнта, Вярх. Савета і Кабінета Міністраў Беларусі, нарматыўныя акты Нац. банка па пытаннях фінансава-банкаўскай дзейнасці, агляды, кансультацыі спецыялістаў і інш.

т. 2, с. 281

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

гісто́рыя, -і, ж.

1. Рэчаіснасць у яе развіцці і руху.

Законы гісторыі.

2. Навука аб развіцці чалавечага грамадства.

Г.

Старажытнага свету.

Г.

Сярэдніх вякоў.

3. Ход развіцця, руху чаго-н.

Г. раслін.

Г. знешняга гандлю.

Г. хваробы.

4. Сукупнасць фактаў і падзей, што адносяцца да мінулага жыцця; мінулае, якое захавалася ў памяці людзей.

Народныя вясельныя абрады ўжо сталі гісторыяй.

5. мн. -і, -рый. Расказ, апавяданне пра што-н.

Дзеці любяць слухаць займальныя гісторыі.

6. мн. -і, -рый. Здарэнне, выпадак, пераважна непрыемныя.

Трапіць у сумную гісторыю.

Вось дык г.!

|| прым. гістары́чны, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

эканамі́чна прысл, эканамі́чны ökonómisch, wírtschaftlich, Wírtschafts-;

эканамі́чны ана́ліз ökonómische Analýse;

зако́ны эканамі́чнага развіцця́ die ökonómischen Entwícklungsgesetze;

эканамі́чныя пака́зчыкі ökonómische Kénnziffern pl;

эканамі́чнае стано́вішча wírtschaftliche Láge;

эканамі́чны раён Wírtschaftsgebiet n -(e)s, -e;

эканамі́чны рост Wírtschaftswachstum n -s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

national

[ˈnæʃənəl]

adj.

1) нацыяна́льны; наро́дны

national assembly — нацыяна́льная асамбле́я

national economy — наро́дная гаспада́рка

national minority — нацыяна́льная ме́ншасьць

2) дзяржа́ўны

national laws — дзяржа́ўныя зако́ны

national bank — дзяржа́ўны банк

3) усенаро́дны

a national disaster — усенаро́днае бе́дзтва

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

agrarian

[əˈgreriən]

1.

adj.

1) агра́рны, зяме́льны

agrarian laws — зяме́льныя зако́ны

an agrarian movement — агра́рны рух (у падтры́мку земляро́баў або́ за разьвіцьцё земляро́бства)

2) земляро́бскі

3) (пра расьлі́ны) дзікі́, палявы́

2.

n.

прыхі́льнік агра́рнае рэфо́рмы

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

possession [pəˈzeʃn] n.

1. fml вало́данне;

be in possession of smth. быць улада́льнікам чаго́-н.;

take/get possession of smth. набы́ць што-н.

2. pl. possessions маёмасць, ула́снасць

♦

possession is nine tenths of the law маёмасць дыкту́е зако́ны; улада́льнік на дзе́вяць дзяся́тых ма́е ра́цыю

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

АПУЛЕ́Й САТУРНІ́Н Луцый

(Lucius Apuleius Saturninus; ? — 100 да н.э.),

рымскі паліт. дзеяч, папуляр. Нар. трыбун. У 104 — квестар, кіраваў у Остыі ўвозам хлеба. У 101 выступіў з выкрыццём сенатараў, падкупленых пасламі цара Пантыйскай дзяржавы Мітрыдата VI Еўпатара. Правёў праз нар. сход законы аб надзяленні зямлёй ветэранаў Марыя і вывядзенні калоній у правінцыі. Забіты прыхільнікамі аптыматаў.

т. 1, с. 440

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЕЙ-ЛЮСА́К

(Gay-Lussac) Жазеф Луі (6.12.1778, г. Сен-Леанар-дэ-Набла, Францыя — 9.5.1850),

французскі хімік і фізік. Чл. Парыжскай АН (1806). Скончыў Політэхн. школу ў Парыжы (1800), дзе і працаваў у 1800—02, з 1809 праф. хіміі гэтай школы і праф. фізікі ў Сарбоне, з 1832 праф. хіміі ў Бат. садзе ў Парыжы. Адкрыў газавыя законы, названыя яго імем (гл. Гей-Люсака законы), хім. элемент бор (1808, разам з Л.Ж.Тэнарам). Атрымаў сінільную к-ту і дыцыян (1815). Вынайшаў тэрмаметрограф (1816), ртутны барометр, вежу для ўлоўлівання аксідаў азоту пры прамысл. вытв-сці сернай к-ты (1827). Распрацаваў прамысл. метад атрымання шчаўевай к-ты з драўнянага пілавіння (1829), удасканаліў метады аб’ёмнага аналізу (1824—32).

Літ.:

Макаров В.С., Шамшин Д.Л. Классическая химия и ее творцы. Воронеж, 1989.

т. 5, с. 134

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

успрыма́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. успрымаць — успрыняць.

2. У філасофіі — адлюстраванне ў свядомасці людзей прадметаў і з’яў рэчаіснасць якія ўздзейнічаюць на органы нашых пачуццяў. Законы ўспрымання. □ Такім чынам, матэрыялістычная тэорыя, тэорыя адлюстравання прадметаў мыслю, выкладзена тут з паўнейшай яснасцю: па-за намі існуюць рэчы. Нашы ўспрымання і ўяўленні — вобразы іх. Праверка гэтых вобразаў, аддзяленне ісцінных ад памылковых даецца практыкай. Ленін. Напорыстасці і заўзятасці ў Платонава хапала. Зноў жа — дапамагала маладосць, тэмперамент, прывабнасць, непасрэднасць успрыманняў. Сабалеўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)