перайменава́ць, -мяну́ю, -мяну́еш, -мяну́е; -мяну́й; -менава́ны; зак., каго-што.
Даць каму-, чаму-н. новую назву або імя.
П. вуліцу.
|| незак. пераймяно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прамачы́ць, -ачу́, -о́чыш, -о́чыць; -о́чаны; зак., што.
Даць прамокнуць чаму-н.; насыціць вільгаццю.
П. ногі.
Дождж добра прамачыў зямлю.
|| незак. прамо́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пстры́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Адрывісты ўдар пры разгібанні ўказальнага або сярэдняга пальца, сагнутага вялікім пальцам.
Даць пстрычку каму-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
разгалі́ніцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ні́цца; зак.
Пайсці ў галіны, даць многа голля.
Разгалінілася ліпа.
|| незак. разгаліня́цца, -яецца.
|| наз. разгаліне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уцяка́ч, уцекача, м.
1. Той, хто ўцякае або ўцёк адкуль‑н. У [партызанскія].. рады ўліваліся ўсё новыя і новыя людзі — калгаснікі, абкружэнцы, уцекачы з нямецкага палону. М. Ткачоў.
2. Разм. Тое, што і бежанец.
•••
Даць (задаць) уцекача — тое, што і даць (задаць) дзёру (гл. даць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзёру, у знач. вык.
Разм. Пускаецца наўцёкі, уцякае. [Маці:] Усе яны добрыя... Мякка сцелюць, ды мулка спаць... Сваё возьме — ды дзёру... Сачанка.
•••
Даць (задаць) дзёру гл. даць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лупцо́ўка, ‑і, ДМ ‑цоўцы; Р мн. ‑цовак; ж.
Дзеянне паводле дзеясл. лупцаваць (у 1 знач.) і лупіць 1 (у 2 знач.).
•••
Даць лупцоўку гл. даць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дра́ла; даць драла ’даць цягу’ (БРС, Нас., Касп., Шат.). Відавочна, звязана з дзеясловам драць у значэнні ’ўцякаць’ (параўн. рус. удра́ть, удира́ть ’уцякаць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абнасе́ніцца, ‑ніцца; зак.
Спец. Даць насенне (аб раслінах).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Насца́к ’выспятак’ (Ян.; браг., Нар. словатв.), ’выспятак, штуршок’ (Сцяшк.), параўн. носца, носцэм у выразах: даць носца (носцэм) ’даць выспятка’ (ТС). Як паказвае апошні прыклад, у аснове ўтварэння ляжыць незафіксаванае *носец ’насок’, паралельнае да сучаснага насик ’насок, пярэдняя частка ступні’: даць пасака ’даць выспятка’ (Мат. Маг.), насок ’пярэдняя частка абутку’: даць наском ’ударыць пальцамі нагі’ (Сл. ПЗБ), усё да нос (гл.). Разгляда^мае слова ўтварылася суфіксальным шляхам на базе формы носца (род. скл. адз. л. ад *носец), успрынятай як прыслоўе тыпу басяки ’басяком’, драла ’бягом’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)