◎ Лачча́нка, лаччанне ’посцілка, палавік, у якім аснова з нітак, а уток з палосак тканіны, старога матэрыялу’ (кам., Сл. паўн.-зах., Шатал.). Да латах, латка (гл.). Утворана ад лагчыны ’вытканы з палосак тканіны’ (там жа) і суф. -κα.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ніко́лі ’ніколі, ні ў якім выпадку’ (Нас., ТС, Пятк., Касп.), укр. ніко́ли, славац., чэш. nikoli, н.-луж. nikul, nikula, в.-луж. nikoli, nykoly. Адмоўная часціца ні з займеннікавым прыслоўем калі (< *koli, Махэк₂, 399; ESSJ SG, 2, 356).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́рнаць ’пасцель, пярына’ (лід., Ант.), пірнач ’пярына, пуховы матрац, пухавік’, пернач ’тс’ (Сл. Брэс., Нар. лекс., Нар. сл.). З польск. piernat ’матрац, набіты пер’ем’, у якім суф. ‑at быў заменены на ‑аі(ь і ‑ач. Гл. пярнсіт.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́кмань, та́кман ’цяпер, нядаўна’ (пруж., Сл. Брэс.), такма́нь ’толькі што’ тэрытарыяльна проціпастаўленае якма́нь ’тс’ (Бос.). Параўн. серб. та̀кмен ’з якім можна параўноўваць; аднолькавы, роўны’, ст.-слав. тъкъмьнь ’роўны, аднолькавы’. Прыслоўе ад токма (гл.) з часціцай -нь, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пратако́л
(с.-лац. protocollum, ад гр. protokollon = першы ліст, прыклеены да скрутка)
1) дакумент, у якім запісана ўсё, што гаварылася і вырашалася на сходзе, пасяджэнні;
2) дакумент, які сведчыць аб якім-н. факце, выпадку, здарэнні;
3) акт міжнароднага пагаднення.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
е́здзіць, е́зджу, е́здзіш, е́здзіць; незак.
1. Рухацца ў розных напрамках на якім-н. транспарце.
Е. на трамваі.
Е. на веласіпедзе.
2. Бываць дзе-н., наведваць каго-н., прыязджаючы.
Е. у госці.
3. Умець кіраваць якімі-н. сродкамі перамяшчэння.
Е. на матацыкле.
4. Не мець устойлівасці, рухацца, соўгацца па чым-н. (разм.).
Шкло ездзіць у аправе.
|| наз. язда́, -ы́, ДМ -дзе́, ж. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́федра, -ы, мн. -ы, -федр і -аў, ж.
1. Узвышэнне для лектара, прамоўцы.
Лектар падняўся на кафедру.
2. У вышэйшай школе: аб’яднанне спецыялістаў вучэбных дысцыплін, якія адносяцца да адной галіны навукі.
К. хіміі.
К. беларускай мовы і літаратуры.
3. Пасада епіскапа, які кіруе епархіяй.
|| прым. кафедра́льны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.; спец.).
○
Кафедральны сабор — галоўны сабор у горадзе, у якім богаслужэнне вядзе епіскап.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вось¹, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Шпень ці тонкі вал, на якім трымаюцца колы, часткі машын або механізмаў.
Пярэдняя в.
2. Уяўная прамая лінія, якая праходзіць цераз геаметрычную фігуру або якое-н. цела і валодае толькі ёй характэрнымі ўласцівасцямі (спец.).
В. сіметрыі.
В. вярчэння.
Зямная в.
3. перан. Стрыжань якіх-н. падзей.
В. палітычнага жыцця.
|| прым. во́севы, -ая, -ае і асявы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фо́кус¹, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Пункт перасячэння адбітых або праломленых прамянёў, якія падаюць на аптычную сістэму паралельным пучком.
2. Пункт, у якім прадмет, што фатаграфуецца або разглядаецца пры дапамозе аптычнага прыбора, мае найлепшую рэзкасць, выразнасць.
Навесці лінзы на ф.
3. Ачаг запаленчага працэсу ў арганізме (спец.).
Ф. у лёгкіх.
4. перан. Цэнтр якіх-н. з’яў, уласцівасцей, падзей.
|| прым. фака́льны, -ая, -ае і фо́кусны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пацягну́ць, -цягну́, -ця́гнеш, -ця́гне; -цягні́; -ця́гнуты; зак.
1. гл. цягнуць.
2. што. Пакрыць паверхню чаго-н. тонкім слоем якога-н. рэчыва або абшыць паверхню вопраткі якім-н. матэрыялам.
П. падлогу лакам.
П. кажух сукном.
3. Тое, што і заважыць.
Шчупак пацягнуў пяць кілаграмаў.
4. перан., што. Змагчы выканаць, зрабіць што-н. (разм.).
Ён гэтай работы не пацягне.
5. Пачаць цягнуць (у 1—9, 12—16 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)