ДАРАШЭ́ЎСКІ (Doroszewski) Вітольд Ян
(1.5.1899, Масква — 26.1.1976),
польскі мовазнавец. Чл. АН у Кракаве (1947) і Польскай АН (1952). Д-р філал. н. (1928), праф. Варшаўскага ун-та (з 1930). Рэдактар час. «Poradnik Językowy» («Моўны дарадчык», з 1932). Даследаваў словаўтварэнне, фанетыку, дыялекталогію, семантыку польск. мовы: «Манаграфія пра словаўтварэнне» (ч. 1—4, 1928—31), «Асновы польскай граматыкі» (ч. 1, 1952), «Пра культуру слова» (ч. 1—3, 1962—79), «Элементы лексікалогіі і семіётыкі» (1970) і інш. У 1931—34 вывучаў бел. нар. гаворкі Палесся. Пытанні бел. мовы разглядаў у арт. «Роднасць моў у святле фактараў дыялекталогіі» (1939). Дзярж. прэмія Польшчы 1969.
т. 6, с. 52
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЗВАРО́ТАК,
слова або спалучэнне слоў, якім называюць асобу ці прадмет, да якіх звяртаюцца з мовай. У бел. мове выражаецца назоўным склонам назоўніка ці інш. часцінай мовы («Даруйце, любыя! Даруй, матуля!»), а таксама клічнай формай («Не шукай сабе, мой братку, з ветрам Бацькаўшчыну-матку»), Сінтаксічна З. са сказам не звязаны і членам сказа не бывае. Можа стаяць у пачатку, сярэдзіне і канцы сказа. Каб узмацніць эмацыянальнасць, З. суправаджаюць выклічнікам і інш. словамі эмацыянальнай ацэнкі: «О, край мой любімы, як многа прыволля, і думам, і працы бяскрайні прастор».
Літ.:
Беларуская граматыка. Ч. 2. Мн., 1986.
А.Я.Баханькоў.
т. 7, с. 37
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЗНАЧЭ́ННІ І СЭНС,
паняцці філасофіі, логікі, агульнай тэорыі знакавых сістэм (семіётыка). Значэнне выражае важнасць, значнасць, ролю прадмета або з’явы ў чалавечай дзейнасці. Яно выяўляецца ў аб’ектыўнай сутнасці рэчы і выконвае толькі тыя функцыі, якія адпавядаюць яе ўласнай прыродзе. Сэнс — канкрэтызацыя значэння ў адпаведнасці са зместам і сутнасцю рэальных рэчаў і з’яў. Суадносіны і ўзаемасувязь значэнняў, якія параджаюць іх сэнс, устанаўліваюцца аб’ектыўнымі фактарамі рэчаіснасці і аб’ектыўнай логікай разважання або суб’ектыўнымі фактарамі: жаданнямі, імкненнямі, грамадскімі і асабістымі мэтамі, намерам чалавека і інш. У мове практычнае значэнне рэчаў фіксуецца, замацоўваецца і захоўваецца ў значэнні слова.
т. 7, с. 100
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕ́ЧКАВІЧ (Беħковиħ) Мація
(н. 29.11.1939, г. Сента, Сербія),
сербскі паэт, публіцыст, грамадскі дзеяч. Акад. Сербскай акадэміі навук і мастацтваў (1985). Адзін з самых прыкметных майстроў слова пасляваен. пакалення. Аўтар паэт. зб-каў «Вера Паўладольска» (1962), «Аблудная куля» (1963), «Так казаў Мація» (1965), «Кажа мне адзін чалавек» (1970), «Мяжа Вука Шалёнага» (1976), «Вой і куку» (1978), «Два светы» (1980), «Паэмы» (1983), «Богаяўленне» (1985), кн. публіцыстыкі «Пра міжчассе» (1969). На бел. мову яго вершы перакладалі Н.Гілевіч, М.Мятліцкі, І.Чарота.
Тв.:
Бел. пер. — у кн.: Сербская паэзія. Мн., 1989;
Рус. пер. — у кн.: Поэзия современной Югославии. М., 1981.
І.А.Чарота.
т. 3, с. 133
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ва́рты досто́йный; сто́ящий, заслу́живающий;
во́пыт, в. перайма́ння — о́пыт, досто́йный подража́ния;
не в. спачува́ння — не сто́ящий сожале́ния;
◊ адзі́н аднаго́ в. — два сапога́ па́ра; друг дру́га сто́ят;
ні гро́ша не в. — гроша́ ме́дного (ло́маного) не сто́ит;
до́брага сло́ва не в. — до́брого сло́ва не сто́ит;
падно́ска не в. — в подмётки не годи́тся;
на саба́ку не варт — ни к чёрту не годи́тся;
ні к чо́рту не в. — ни к чёрту не годи́тся;
не в. вы́едзенага яйца́ — погов. не сто́ит вы́еденного яйца́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
dirty [ˈdɜ:ti] adj.
1. бру́дны; гра́зкі
2. непрысто́йны, паха́бны
3. по́длы, бры́дкі, агі́дны;
a dirty word ла́янкавае, непрысто́йнае сло́ва;
He played a dirty trick on me. Ён падлажыў мне свінню.
♦
give smb. a dirty look : She gave me a dirty look. infml Яна са злосцю паглядзела на мяне.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
man1 [mæn] n. (pl. men)
1. мужчы́на
2. чалаве́к;
a man of his word чалаве́к сло́ва
3. рабо́тнік, рабо́чы
4. infml муж; палюбо́ўнік
5. звыч. pl. men салда́т; матро́с; лётчык (не афіцэр);
officers and men афіцэ́ры і салда́ты
6. пе́шка (у шахматах)
♦
to a man усе́ як адзі́н
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
original2 [əˈrɪdʒənl] adj.
1. пе́ршы; перша пачатко́вы;
the original inhabitants спрадве́чныя жыхары́;
the original meaning of the word першапачатко́вае значэ́нне сло́ва
2. арыгіна́льны, тво́рчы, све́жы;
an original artist самабы́тны маста́к;
an original idea арыгіна́льная/све́жая ду́мка
3. арыгіна́льны, аўтэнты́чны;
an original manuscript арыгіна́льны ру́капіс;
original sin першаро́дны грэх
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
raze [reɪz] v.
1. разбура́ць ушчэ́нт; зно́сіць;
raze to the ground сце́рці з зямлі́;
The city was razed by the earthquake. Горад быў ушчэнт разбураны землетрасеннем.
2. выкрэ́сліваць, сціра́ць, згла́джваць;
raze out a word сце́рці або́ закрэ́сліць сло́ва;
raze from memory сце́рці з па́мяці;
raze from mind вы́кінуць з галавы́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
solid2 [ˈsɒlɪd] adj.
1. цвёрды; суцэ́льны;
become solid цвярдзе́ць;
solid granite суцэ́льны грані́т;
a solid compound ling. склада́нае сло́ва, яко́е пі́шацца ра́зам
2. мо́цны, здаро́вы; сы́тны;
a man of solid build мажны́ чалаве́к;
have a solid meal сы́тна пае́сці
3. надзе́йны, грунто́ўны;
have solid grounds ме́ць ва́жкія падста́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)