Verbum

Дзя́кі ’дзякуй’ (Нас.). Параўн. ст.-бел. дяка ’падзяка, удзячнасць’ (з XVI ст., Булыка, Запазыч.), укр. дя́ка ’падзяка’. Запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dzięka, dzięki ’тс’ (с.-в.-ням. danc). Гл. Слаўскі, 1, 204; Фасмер, 1, 561.

Дубальто́вы ’падвойны’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dubeltowy ’падвойны’ (а гэта, паводле Брукнера, 101, з ням. dupel ’тс’; хутчэй, аднак, з ням. doppelt ’тс’; падрабязней гл. пад ду́бальт).

Калча́н ’скураная або драўляная сумка, чахол для стрэл’ (БРС, ТС, ТСБМ). Ва ўсх.-слав. мовах запазычанне з тат. kolčan ’тс’, гл. Міклашыч, 123; Бернекер, 1, 543. У бел. мове, мяркуючы паводле крыніц, кніжнае запазычанне з рус. мовы.

Кантынге́нт ’устапоўленая норма для пэўных мэт’ (ТСБМ), канты́гент ’дзяржаўная пастаўка збожжа, падатак’ (Сцяшк.). З польск. kontyngent ’устаноўленая норма падаткаў’ < лац. contingēns, contingentis ’які выпадае на долю’ — праз ням. Kontingent (Слаўскі, 2, 442), літаратурная форма — з рус. мовы.

◎ Ка́псля ’капсуль у бутэльцы’ (Яруш.), малар. капсыль, капсуль ’жалезная пракладка паміж колам і загваздкай’ (Нар. словатв.). З польск. kapsla ’тс’, якое з ням. Kapsel ’футарал, зложніца, кажух, капсула’. Форма на -уль, магчыма, аформілася пад уплывам рус. мовы.

Крытэ́рый ’прызнак, на аснове якога праводзіцца ацэнка’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. критерий з нямецкай мовы (менш верагодна з французскай). Параўн. ням. Kriterium, франц. criterium. Слова аформілася па аналогіі з запазычаннямі з класічных моў (Шанскі, 2, 8, 398).

Лагары́фм ’паказчык ступені, у якую трэба ўзвесці лік- аснову, каб атрымаць дадзены лік’ (ТСБМ). Запазычана з рускай мовы (Крукоўскі, Уплыў, 89) < фр. logarithme < лац. logarithmus. Слова стварыў шатландскі матэматык Джон Нэпір у 1614 г. (Фасмер, 2, 509).

Ляню́х ’гультай’ (вільн., Сл. ПЗБ). Відавочна, запазычанне з польск. мовы, хаця Слаўскі (4, 152) мяркуе, што гэта лексема праславянская, параўн. польск. leniuch (і lenioch), укр. ліню́х ’тс’, закарп. лінюхи́ ’трутні’; славац. leňúch, чак. lenjȗh, славен. lẹnúh ’гультай’.

Марці́ра артылерыйская гармата з кароткім ствалом’ (ТСБМ). У Крукоўскага (Уплыў, 82) бел. марты́ра — з рус. мовы, у якую (ў XVIII ст. праз гал. mortier ’ступа, марціра’) было запазычана з франц. mortier (< лац. mortārium ’ступа’ (Фасмер, 2, 658)).

Мар’яж ’наяўнасць караля і дамы адной масці ў аднаго іграка ў карты’ (ТСБМ). З рус. марьяж ’тс’. Аднак марʼяш ’картачная гульня’ (КТС — Дунін–Марцінкевіч) запазычана з польск. mariasz ’тс’, ’мар’яж’. Абедзьве мовы засвоілі франц. mariage ’шлюбная пара’.