cardinalate

[ˈkɑ:rdənəleɪt]

n.

1) стано́вішча, сан кардына́ла, кардына́льства n.

2) кардына́льская кале́гія

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

dostojność

ж.

1. годнасць;

2. уст. высокае званне; высокая пасада; сан

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ordiníeren

vt

1) царк. пасвяча́ць у сан

2) прыпі́сваць (лякарства)

3) рабі́ць прыём (хворых)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ГО́РСКІ Пётр Андрэевіч

(10.6.1874, в. Валок Харкаўскай вобл., Украіна — ?),

бел. вучоны ў галіне гігіены. Д-р медыцыны (1910). Скончыў Ваенна-мед. акадэмію ў Пецярбургу (1898). Працаваў ваен. урачом у г. Бабруйск. Навук. працы па вывучэнні сан. стану Бабруйска, пра фіз. развіццё, здароўе насельніцтва Бабруйскага павета. Сфармуляваў прапановы пра паляпшэнне сан. стану, развіццё мед. дапамогі і ўвядзенне сан. нагляду ў Бабруйску.

т. 5, с. 366

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

басурма́н, ‑а, м.

1. Уст. Пра чалавека іншай веры, пра іншаземца. [Поп:] — Ах, басурман! Ах, паразіт скажэнны! Як ты асмеліўся так спаганіць сан Свяшчэнны? Валасевіч.

2. Лаянк. Пра несумленнага чалавека. — Не хочуць, басурманы, памагчы, — сказаў.. [Мялешка] з лёгкай усмешкай, якая, відаць, была знакам ветлівасці да Судакова. Радкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хірато́нія

(гр. cheirotonia, ад heir = рука + teino = цягнуць)

пасвячэнне асоб духоўнага звання ў сан епіскапа, свяшчэнніка, дыякана (у праваслаўнай царкве).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

ГРО́ДЗЕНСКАЕ ТАВАРЫ́СТВА ЎРАЧО́Ў,

Таварыства ўрачоў Гродзенскай губерні. Засн. ў 1869 у Гродне. Адно з першых у Рас. імперыі. Мела на мэце сан. вывучэнне губерні, складанне яе медыка-тапагр. і сан. карты, барацьбу з эпідэміямі, арганізацыю мед. дапамогі сельскаму насельніцтву, вывучэнне краявой паталогіі, сан. асвету насельніцтва і інш.; давала рэкамендацыі па пытаннях сан. добраўпарадкавання, рэгістрацыі інфекц. захворванняў і смяротнасці. Старшынямі т-ва ў розны час былі А.Ф.Рэйнпольскі, М.Д.Беклямішаў. Выдала 2 зборнікі пратаколаў за 1890/91 і 1895/96. У 1913 спыніла існаванне. Аднавіла работу пасля ўз’яднання Зах. Беларусі з БССР. З 1954 дзейнічаюць абл. спецыялізаваныя мед. навук. т-вы.

А.П.Малчанаў.

т. 5, с. 421

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

купе́ц, -пца́, мн. -пцы́, -пцо́ў, м.

1. Багаты гандляр, уладальнік прыватнага гандлёвага прадпрыемства.

К. першай гільдыі.

2. Пакупнік (разм.).

Знайсці купца на тавар.

|| памянш. ку́пчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; разм.).

|| павел. купчы́на, -ы, мн. -ы, -чы́н, м. (да 1 знач.; разм.).

|| ж. купчы́ха, -і, ДМ -чы́се, мн. -і, -чы́х (да 1 знач.).

|| зб. купе́цтва, -а, н. (да 1 знач.).

|| прым. купе́цкі, -ая, -ае (да 1 знач.).

К. сан.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

primacy

[ˈpraɪməsi]

n., pl. -cies

1) пяршы́нства n.

2) сан пры́маса

3) (у каталіко́ў) прыма́т па́пы ры́мскага

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Патрыя́рх ’кіраўнік роду’, ’стары, паважаны чалавек у калектыве’, ’вышэйшы духоўны тытул праваслаўнага служыцеля’ (ТСБМ). Са ст.-рус. патрыархъ, патриꙗрхъ ’прабацька’, ’патрыярх, свяціцель’, якое са ст.-слав. патриар(ъ)хъ < ст.-грэч. πατριάρχης ’родапачынальнік, прабацька’ (Фасмер, 3, 217). Адпаведна ст.-бел. патриархия, патрыярхыя, патрыярхыя ’патрыярхія’ (1597 г.) праз ц.-слав. патриархиꙗ з с.-грэч. πατριαρχία ’патрыяршы сан’ або з πατριαρχεχῖον рэзідэнцыя патрыярха’ (там жа; Булыка, Лекс. запазыч., 183).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)