гадзіннік / вельмі дакладны: хранометр / што звоніць у патрэбны час, з адмысловым заводам: будзільнік / вежавы, звычайна з музыкай: куранты (мн.) / насценны з гірамі: ходзікі (мн.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Ры́хт, ры́хцік, рыхтык ’якраз, дакладна’ (ТСБМ; шальч., гарад., беласт., астрав., паст., Сл. ПЗБ; Сл. Брэс., Янк. 2; бераст., шчуч., пінск. ЛА, 3; Выг.), ’акурат, у момант, хутка’ (Сцяшк.), ры́хтык ’вельмі падобны на каго-небудзь’ (капыл., Нар. словатв.), ’якраз, якраз як’, ’быццам, як’ (Сцяц.), ры́хцік ’аднолькавы, падобны’ (браг., З нар. сл.; в.-дзв., Шат.; Янк. Мат.), ’акурат’ (калінк., З нар. сл.), ’дакладна’, ’якраз’, ’падобна’, ’зусім’ (ТС), ры́хты ’такі ж, падобны’ (лях., Сл. ПЗБ), рыхцю́сенькі ’вельмі падобны’ (Сцяшк. Сл.), рыхцю́тко ’якраз, вельмі добра’ (Сл. Гродз.), рыхт: рыхт у рыхт ’такі самы’ (ТСБМ), рых ’дакладна’ (ТС), ры́хтачкі ’як дзве каплі вады’, ’якраз’, ’дакладна’ (дзярж., Нар. сл.), ’падобны’ (кіраў., Нар. сл.), рыхты́чна ’падобна’ (Сцяшк. Сл.), рыхты́чны ’падобны’ (Сцяшк. Сл.), рэ́хт выкл. ’няхай будзе так’ (Нас.), ’накшталт, якраз’ (ТС), ’досыць, даволі’ (Шат., Ян.), рэ́хта ’канец, гатова’ (ТС). Сюды ж ры́сцік ’хутка’ (валож.). З ням. richtig ’правільны’, ’патрэбны’, ’сапраўдны’, верагодней за ўсё праз ідыш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зда́рыцца ’адбыцца’. Укр. уст. зда́ритися ’ўдавацца’ (Жэлях.), польск. zdarzyć się ’адбыцца’, н.-луж. zdariś se ’ўдавацца’, чэш. zdařiti se, славац. zdariť sa. Традыцыйнае тлумачэнне ад darъ < dati (Бернекер, 1, 179; Брукнер, 649; Голуб-Копечны, 434) з улікам чэш. разм. прывітання na zdar ’на шчасце, на здароўе’ выклікае семантычныя цяжкасці — перш за ўсё значэнне прэфікса, складаны шлях утварэння zdar (da‑ti > darъ > dariti > sъdariti > sъdarъ?), няпоўную вытлумачальнасць семантыкі ў цэлым. На гэта звярнуў увагу Зубаты (I, 1, 131–138), прапануючы сувязь з іншым *dar‑, якое прадстаўлена ва ўдар, ударыць (паводле Фасмера, 4, 149, да драць, гл.), што падтрымлівае Махэк₂, 110–111. Гэта, аднак, не рашае праблемы. Магчыма, трэба шукаць яе рашэння ў суадносінах з карнямі, што маюць значэнне ’тварыць’. Магчыма, zьdariti (’стварыцца’ >) ’адбыцца’ < zьdarъ ’стварэнне’ < zьdati ’тварыць’ (< ’будаваць’ < ’ляпіць’). Пра корань гл. здань. Іншае тлумачэнне праз суадноснасць з і. е. *dher‑, *dherǝ‑ ’трымаць’ (Покарны, 1, 253), прадстаўленым літ. derė́ti ’быць патрэбным’, darýti ’рабіць’, лат. derêt, darît ’тс’; семантычны ход: ’атрымацца’ > ’адбыцца’ ці ’зрабіцца’ > ’адбыцца’. Патрэбны далейшыя даследаванні.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

such

[sʌtʃ]

1.

adj.

1) гэ́ткі; такі́

I have never seen such a sight — Я ніко́лі ня ба́чыў гэ́ткага відо́вішча

2) такі́

He is such a liar — Ён такі́ маню́ка

2.

pron.

гэ́ткі (такі́, які́)

Take from the blankets such as you need — Вы́беры сабе́ з пле́даў такі́, які́ табе́ патрэ́бны

•

- as such

- such and such

- such as

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

рэзе́рв, ‑у, м.

1. Запас чаго‑н. на ўсякі выпадак. Рэзервы вытворчасці. □ Людзей у нас поўна. Але вы не бойцеся, я вас пасялю ўдвух у трэці пакой. Мы яго на ўсякі выпадак трымаем у рэзерве. Сабаленка.

2. Крыніца, адкуль бяруцца новыя сілы, сродкі. Камсамол заўсёды быў і застаецца актыўным памочнікам і баявым рэзервам Камуністычнай партыі. «Звязда».

3. Частка войск, пакінутая ў распараджэнне камандзіра з мэтай выкарыстання яе ў патрэбны момант. Рэзерв Галоўнага камандавання. □ Адзін атрад і некалькі баявых груп заставаліся ў рэзерве. Кулакоўскі.

4. Састаў ваеннаабавязаных, якія прызываюцца ў армію па мабілізацыі.

•••

Працоўныя рэзервы — моладзь, якая ў розных тэхнічных вучылішчах атрымлівае спецыяльнасці кваліфікаваных рабочых.

[Ад лац. reservare — захоўваць, зберагаць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

want​1 [wɒnt] n.

1. (of) патрэ́ба; неабхо́днасць; жада́нне мець (што-н.);

I’m in want of a good dictionary. Мне патрэбны добры слоўнік.

2. fml няста́ча, адсу́тнасць;

for want of з-за адсу́тнасці; з-за няста́чы, праз няста́чу;

want of rain бяздо́жджыца, бездажджо́ўе

3. fml гале́ча, бе́днасць;

live in want жыць у гале́чы

♦

be in want of smth. fml мець патрэ́бу ў чым-н.;

The house is in want of repair. Дому патрэбен рамонт.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

what [wɒt] pron. што; які́;

What’s your name? Як вас зваць?;

What are you? Кім вы працуеце?;

What’s the time? Каторая гадзіна?;

What books do you want? Якія кніжкі вам патрэбны?

♦

and what not infml і чаго́ то́лькі не было́;

what a pity! як шкада́!;

what for? нашто́ ?; наво́шта?; чаму́?;

what if а што, калі́;

what of it?/so what?infml ну і што з гэ́тага?;

what’s what? infml што да чаго́?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

right​2 [raɪt] adj.

1. пра́вільны, справядлі́вы

2. нале́жны; пра́вільны; зру́чны; дакла́дны;

the right size патрэ́бны паме́р;

The diagram is not right. Дыяграма няправільная;

Is that the right time? Гэта дакладны час?

3. здаро́вы; у до́брым ста́не

4. пра́вы;

a right hand пра́вая рука́;

make a right turn зрабі́ць паваро́т напра́ва;

on my right hand спра́ва ад мяне́

♦

in one’s right mind пры сваі́м ро́зуме і цвёрдай па́мяці;

(as) right as rain infml ≅ зусі́м здаро́вы

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

са́мы, -ая, -ае, займ. азнач.

1. Ужыв. пры ўказальных займенніках «той», «гэты» для ўдакладнення, а таксама пры асабовых займенніках у знач. менавіта.

Гэта той с. дом.

Дык гэта і ёсць твая сяброўка? — Яна самая.

2. Ужыв. для ўдакладнення месца і часу ў знач. прама, як раз, непасрэдна.

Ля самага лесу.

На самае дно. 3 самай поўначы.

С. час касіць.

Самая пара гнаць кароў у поле.

3. У спалучэнні з якаснымі прыметнікамі служыць для ўтварэння найвышэйшай ступені, а пры назоўніках указвае на крайнюю ступень колькасці або якасці.

С. новы.

С. добры.

С. смак.

Самая бездараж.

С. накал падзей.

4. Тое, што і сам (у 1 і 2 знач.).

Парвала с. канверт, дастаючы са скрынкі.

◊

На самай справе — фактычна, у сапраўднасці.

Самы-самы (самая-самая, самае-самае і г.д.) (разм., жарт.) — добры.

Самы раз; у самы раз (разм.) — тады, калі трэба, у патрэбны момант.

Самы той! (іран.) — азначае: не на таго напалі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

дарэ́чы прысл

1. (да месца, якраз у патрэбны час) zur réchten Zeit; geráde recht;

гэ́та для мяне́ ве́льмі дарэ́чы das kommt mir sehr gelégen;

2. (адначасова, заадно) bei díeser Gelégenheit;

дарэ́чы, зайдзі́ і па кні́гі bei díeser Gelégenheit kannst du gleich die Bücher mit hólen;

3. пабочн слова;

дарэ́чы ка́жучы, дарэ́чы сказа́ць übrigens, nebenbéi bemérkt; apropos [apro´po:];

дарэ́чы, як ён ма́ецца? übrigens [apropos], wie geht es ihm?

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)