Мітэрка ’драўляны блок, колца, якія прыводзяць у рух катушку ў калаўроце’ (Касп.; міёр., Шатал.), ’драўлянае колца для замацавання шпулькі’ (прасл., Сл. ПЗБ), ’гайка на вінце’ (Нас.). Да му́тра (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
це́рам, ‑а, м.
У Старажытнай Русі — высокі баярскі або княжацкі дом у выглядзе вежы. Дачуўся полацкі князь пра красуню-Алёну і загадаў гайдукам забраць яе ў свой церам — хай служыць яму і спявае песні. Грахоўскі. // Пра высокі, прыгожы драўляны дом. Не дом — а церам адбудаваў. □ Будан — хоць і не церам — Ды ў радасць хадаку. Голуб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
го́рыч, ‑ы, ж.
1. Горкі пах, горкі смак. Горыч дыму. □ Дзіцячай усмешкай застыну, Калі прыгадаецца ранак, Забытая горыч палыну, Драўляны даверлівы ганак. Вярба.
2. перан. Цяжкае, горкае пачуццё, выкліканае горам, няўдачай, крыўдай і пад. Горыч паражэння. Горыч разлукі. □ Боль і горыч ад незаслужанай крыўды ахапілі сэрца старога, і ён, стоячы на скрыжаванні дарог, у думках звяртаецца да сына. Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́машчаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вымасціць.
2. у знач. прым. Які мае каменнае, цаглянае ці іншае пакрыццё; высланы чым‑н. Мінулася кароткая вуліца з вымашчанымі ходнікамі, драўляны ў дошках з дзіркамі мосцік праз вузка-імклівую рэчку, і .. [дзяўчаты] пайшлі алешнікам. Адамчык. А міма праязджаюць у вымашчаных палукашках, у санях-развалках, на якіх сядзяць, як хто хоча. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дача́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які адбываецца ці адбыўся раней вызначанага часу, раней звычайнага тэрміну. Дачаснае выступленне. Дачасная радасць. // Які адбыўся раней, чым можна было чакаць. Чалавек быў малады, ён здаваўся б зусім юным, калі б не дачасная паўната на добрым, даволі прыгожым твары. Мележ.
2. Разлічаны на кароткі час; часовы. Над зямлянкай дыміцца драўляны дачасны комін. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
peg
[peg]
1.
n.
1) кало́чак -ка m., жале́зны або́ драўля́ны болт m.; кало́к-за́тычка f.
2) ве́шалка f., драўля́ны цьвік для ве́шаньня во́праткі
3) ступе́нь f.
4) канья́к з со́давай вадо́ю
2.
v.
1) прымацо́ўваць балта́мі або́ драўля́нымі цьвіка́мі
2) шту́чна трыма́ць цану́ на адны́м узро́ўні, ахо́ўваць ад хіста́ньняў (курс, цану́ на бі́ржы)
3) пазнача́ць калка́мі (ме́сца)
4) мо́цна працава́ць
•
- take down a peg
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ражо́н, ‑жна, м.
Завостраны кій. З тонкім нечалавечым віскам кідаецца [Цімафей Міронавіч] у качарэжнік, хапае там нейкі ражон і замахваецца ім на жонку. Зарэцкі. // Драўляны ці металічны стрыжань, на якім смажаць мяса, сала над агнём. Канапасы пяклі бульбу, смажылі на ражнах сала. Чарнышэвіч. Оція Гвічыя, які выстругваў ражны, намерваючыся смажыць свой паляўнічы трафей, пакінуў работу. Самуйлёнак.
•••
Лезці (перціся) на ражон гл. лезці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ля́паўка ’драўляны званок, які вешалі карове на шыю’ (іўеў., Сл. ПЗБ), ’бразготка’ (в.-дзв., Шатал.), ля́паўка ’балбатун’, ’пляткарка’ (Растарг.; гом., Нікан.; шчуч., воран., Сцяшк. Сл.). Да ля́паць ’гаварыць бязглуздзіцу’ (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 113–114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перакулды́кнуцца ’перакуліцца’ (Бяльк.), смал. перекулды́кну́ться ’з цяжкасцю павярнуцца’. Рус. (Літва, Эстонія) перекулдыхну́ться ’перакуліцца’. Да пера- (гл.) і ⁺‑кулды́кацца, якое можна супаставіць з літ. kuldùkas ’драўляны абутак’, невыгоднасць карыстання якім прыводзіла да спатыкання і падання, асабліва ў снежную пару.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́для ’драўляны каркас (дыяганальна перакрыжаваныя бярвенні) у цаглянай сцяне’ (брэсц., Нар. сл.). Гэта лексема этымалагічна звязваецца з ням. Riegelbau ’фахверк’, якой даўней, у XV–XVII стст., на Беларусі называлі “прускі мур” (Лучыц-Федарэц, Бел. лінг., 17, 65–66).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)