ашча́днасць, ‑і, ж.

Уласцівасць ашчаднага (у 1 знач.). Трохі сагнуўшы спіну, вясёла хадзіў дзед па раллі, клапатліва рассыпаў зерне, як некалі даўно, уперад — з такой ашчаднасцю і гаспадарлівасцю. Каваль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кале́нка, ‑а; мн. каленкі, ‑нак; н.

Тое, што і калена (у 1, 2 знач.). Каленкі дрыжаць. Стаяць на каленках. □ Зусім прыстаў дзед Астап, падгіналіся каленкі ад доўгай дарогі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

катэгары́чны, ‑ая, ‑ае.

Рашучы, безумоўны, неаспрэчны. Катэгарычнае рашэнне. Катэгарычнае патрабаванне. □ — Вам усім трэба сысці з дому, — катэгарычным тонам заявіў дзед Талаш, — так, трэба сысці. Колас.

•••

Катэгарычнае суджэнне гл. суджэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ло́вы, ‑аў; адз. няма.

Уст. Паляванне без агнястрэльнай і халоднай зброі. Мой дзед ездзіў на лавы ўжо з беркутам, а бацька, удасканаліўшы промысел продкаў, акрамя беркута, меў ганчака. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прапясо́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго.

Разм. Вынесці вымову, моцна прабраць. — Так яму, лайдаку, і трэба, — прабурчаў дзед, калі Сашка паведаміў яму, што Дзіму-марака ў насценгазеце прапясочылі. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пустаме́ля, ‑і, ДМ ‑ю, Т ‑ем, м.; ДМ ‑і, Т ‑яй (‑яю), ж.

Тое, што і пустамалот. — Цьфу, пустамелі, — злосна плюнуў дзед, дэманстратыўна адвярнуўшыся ад акна. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сяўру́кДзед Мароз’ (Ласт.), сяврю́к ’?’ (себеж., Мат.), уласнае імя Сяўрук (Шн. 2); сюды ж, відаць, і се́ўрук ’паўночны вецер’ (Касп.), параўн. укр. севрю́к ’наглядчык, ахоўнік’, рус. севру́к ’пануры, суровы чалавек’. Паводле Фасмера (3, 589), з *сѣверюк ад север (гл.); аналагічна Карскі 2-3, 36 (выдзяляе суф. ‑юк); Станкевіч (Стан., 1028) лічыць памяншальнай формай ад племянной назвы Севяра́нін. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 202 (па семантычных прычынах украінскае слова супастаўляецца з тур. savruk ’бязглузды, нязграбны, няўмелы’). Параўн. сяўрыць, сяўрана, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

во́бмельгам, прысл.

Абл. Імгненна. Бацька і дзед не дазвалялі мне быць каля маці. Аднак, калі іх не было ў хаце, я хуценька скідаў світку і вобмельгам кідаўся на печ. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крыша́н, ‑а, м.

1. Адрэзаны плоскі кусок чаго‑н. ядомага. Крышан сала.

2. толькі мн. (крышаны́, о́ў). Абл. Бульбяны суп. — Крышаны гатовы, — будзіў мяне дзед, тармосячы за плячук. — Мыйся... Мыслівец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нахіле́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. нахіляць — нахіліць.

2. Тое, што і нахіл (у 4 знач.). Дзед меў да сецей нахіленне, А вудзіць — не: не меў цярпення. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)