Мекіта́ць ’знаходзіцца ў стане цечкі (пра авечку)’ (ашм., Сл. ПЗБ). У выніку кантамінацыі лексем мекаць1 і меркітаваць (гл.). Параўн. чэш.вал.mrkotat ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Празрэ́ткі (мн. л.) ’прыстасаванне для навівання пражы на вал красён’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Апісанне прыстасавання адсутнічае, таму можна выказаць толькі некаторыя меркаванні. Да рэдкі?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хва́ля, -і, мн. -і, хваль, ж.
1. Вадзяны вал, які ўтвараецца ад гайдання паверхні вады.
Хвалі залівалі бераг мора.
2. Хістальны рух у фізічным асяроддзі ці электрамагнітным полі (спец.).
Электрамагнітныя хвалі.
Гукавая х.
3.перан., чаго. Пра масу, плынь чаго-н., што рухаецца адно за адным з пэўнымі інтэрваламі, перапынкамі.
4.перан., чаго. Узмоцнены рух, праяўленне чаго-н.
Х. дэманстрацый.
Х. мітынгаў.
|| прым.хва́левы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Wélle
f -, -n
1) хва́ля, вадзяны́вал
die See wirft hóhe ~n — мо́ра хвалю́ецца
2) фіз. хва́ля
auf ~n sénden — перадава́ць на хва́лях
3) часцей pl заві́ўка, хва́лістыя валасы́
4) тэх.вал; вось; цылі́ндр
die gekröpfte ~ — кале́нчаты вал
5) вайск. эшало́н (баявога парадку)
◊ mach doch kéine ~n! — не хвалю́йся!, не гарачы́ся!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
АБЛО́МЫ АРХІТЭКТУ́РНЫЯ,
працяглыя элементы арх. пластыкі, спалучэнне якіх складае профілі (разрэзы) карнізаў, капітэляў, базаў калон. Размяшчаюцца па гарызанталі, радзей па нахіленай крывой (у архівольтах арак, на нервюрах) ці ламанай (абрамленні парталаў, вокнаў) лініі. Узбагачаюць арх. дэкор, узмацняюць вобразна-маст. выразнасць будынка. Падзяляюцца на прамалінейныя (палічка) і крывалінейныя (вал, гусёк, абцасік і інш.). Найб. пашыраны ў ордэрнай архітэктуры (гл.Ордэр). Узніклі ў класічнай архітэктуры Стараж. Грэцыі, адкуль запазычаны дойлідствам Стараж. Рыма і Візантыі, пасля — Зах. Еўропы. У сучаснай архітэктуры абломам архітэктурным адпавядаюць профілі архітэктурныя.
Абломы архітэктурныя: 1 — палічка; 2 — вал; 3 — «ястрабіная дзюба»; 4 — кіматый (а — прамы, б — адваротны); 5 — абцасік (а — прамы, б — адваротны); 6 — выкружка; 7 — астрагал; 8 — скоцыя.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
arbor
I[ˈɑ:rbər]
Brit. arbour, n.
жыва́я альта́нка
•
- Arbor Day
II[ˈɑ:rbər]
n., Tech.
вал -у m., вось f., шпі́ндэль машы́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
хвалярэ́з, ‑а, м.
Спец. Гідратэхнічнае збудаванне (дамба, вал і пад.), якія ахоўваюць месца стаянкі суднаў ад дзеяння хваль. Мора глуха зараўло, навалілася на хвалярэзы.Васілевіч.Сцяна — калісьці магутная, з байніцамі і хвалярэзамі з нахіленых паляў. Аб вострыя, калісьці грозныя, канцы іх мірна плёхаюць узнятыя ветрыкам, хвалі.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяртля́г ’вал (сена)’ (гом., Мат. Гом.). Вузкарэгіянальнае ўтварэнне ад вярцець (гл.). Суф. ‑ʼаг, магчыма, з прасл.‑agъ (як krčagъ; гл. ЭИРЯ, 2, 39; Слаўскі, SP, 1, 65).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хва́ля Вадзяны вал, зыб на рацэ, возеры ў ветранае надвор'е (БРС).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
levee
I[ˈlevi]
n.
1) да́мба, грэ́бля f.; насып -у m.
2) берагавы́вал ракі́
3) пры́стань f.
II[ˈlevi]
гл. levée
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
