ВЫКА́ЗНІК,
галоўны член сказа, які знаходзіцца ў сэнсавай і граматычнай залежнасці ад дзейніка і абазначае дзеянне, стан ці прыкмету прадмета, названага дзейнікам. Паводле будовы ў бел. мове адрозніваюць выказнікі простыя, састаўныя і складаныя.
Самыя пашыраныя простыя выказнікі; яны падзяляюцца на дзеяслоўныя (выражаюцца найчасцей дзеясловамі абвеснага, загаднага ці ўмоўнага ладу: «За ракой туманяцца лугі», А.Русак) і іменныя (выражаюцца звычайна назоўнікамі, прыметнікамі ці займеннікамі: «Душа народа — песня», Я.Брыль; «Неба сіняе, сіняе», В.Каваль; «Хлеб у нас свой», І.Шамякін). Састаўны выказнік складаецца з дзеяслоўнай звязкі і выказальнага слова, якім можа быць дзеяслоў і інш. часціны мовы: «Я рад паслухаць лесу шум» (3.Бядуля). Складаны выказнік — мнагачленнае словазлучэнне, куды ўваходзяць тры ці больш структурных кампанентаў: «Я хацеў навучыцца іграць на скрыпцы» (Я.Колас).
Літ.:
Беларуская граматыка. Ч. 2. Мн., 1986.
т. 4, с. 309
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
патае́мнік, ‑а, м.
Разм. Тое, што і тайнік. Якуб дастаў з патаемніка кавалак гаспадарчага мыла. Лупсякоў. [Міхалка] рабіў драўляныя скрыначкі з патаемнікамі, якія не кожны мог адчыняць. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кантра́кт, ‑а, М ‑кце, м.
Дагавор, пагадненне, заключанае двума бакамі з узаемнымі абавязацельствамі. Падпісаць кантракт. Сапсаваць кантракт. □ Кожныя дванаццаць гадоў [такароўцы] аднаўлялі кантракт, штогод плацілі акуратна арэнду. Бядуля.
[Ад лац. contractus — здзелка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забяспе́чанасць, ‑і, ж.
Ступень забеспячэння чым‑н. Забяспечанасць школ падручнікамі. Забяспечанасць палівам.
•••
Матэрыяльная забяспечанасць — дастатак, дабрабыт. У выразах твару людзей .. адчуваўся.. супакой, супакой сытнасці і забяспечанасці. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грама́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Памянш. да грамада (у 1 знач.). А познімі змрокамі ідуць маладыя жнейкі дахаты, ідуць грамадкай цеснай, босыя. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дамаві́к, ‑а, м.
У народных павер’ях — злы або добры дух, які жыве ў кожным доме. [Ігналя] напамінаў калматага дамавіка, лесуна або вадзеніка, якіх калісьці малявалі ў казках. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дрывасе́к, ‑а, м.
1. Той, хто сячэ лес на дровы, займаецца нарыхтоўкай дроў. Набыў .. [Арцём] пілу і сякеру, зрабіўся дрывасекам. Бядуля.
2. Жук, лічынкі якога кормяцца драўнінай; вусач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дрыму́чы, ‑ая, ‑ае.
Стары, густы, непраходны (пра лес). Густы дрымучы лес пераходзіць тут у вялікае, неабсяжнае балота. В. Вольскі. Гукі паволі заміралі ў сэрцы дрымучага бору. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыяме́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. (часцей у паэт. мове). Алмаз, брыльянт. То не скарб дарагі над зямлёй — То праменняў блішчаць, дыяменты. Бядуля.
2. Від дробнага шрыфту.
[Фр. diamant.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акру́глены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад акругліць.
2. у знач. прым. Які мае закругленыя абрысы. Флігель .. упіраецца сваім акругленым фасадам у бок вялізнага парку. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)