уве́сь, усяго́,
1. Вызначае што‑н. як непадзельнае, узятае ў поўным аб’ёме; цэлы.
2.
3.
4.
5. З некаторымі назоўнікамі з прыназоўнікамі «з», «у» (ва), «на» утварае ўстойлівыя прыслоўныя словазлучэнні, якія паказваюць на паўнату, інтэнсіўнасць, сілу праяўлення якога‑н. дзеяння.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адысці́, адыду, адыдзеш, адыдзе;
1. Пакінуць ранейшае месца; ідучы, аддаліцца ад каго‑, чаго‑н.
2.
3. Адстаць, аддзяліцца, перастаць шчыльна прылягаць да чаго‑н.
4. Дайсці да звычайнага, нармальнага стану; перастаць хварэць, адчуваць недамаганне.
5. Перайсці ва ўласнасць каго‑н. другога.
6. Закончыцца, мінуць.
7.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сарва́ць 1, ‑рву, ‑рвеш, ‑рве; ‑рвём, ‑рвяце;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
•••
сарва́ць 2, ‑рве;
Вырваць, званітаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сту́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не;
1. Ударыць, звычайна са стукам.
2. Учыніць стук, шум пры ўдары, штуршку.
3. Ударыць (у акно, дзверы і пад.), падаючы стукам сігнал аб прыходзе, просьбе ўпусціць і пад.
4.
5.
6.
7. Прымусіць стукнуцца.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ад,
Спалучэнне з прыназоўнікам «ад» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца пры абазначэнні месца, прадмета, ад якіх пачынаецца рух, перамяшчэнне каго‑, чаго‑н.; прыназоўнік «ад» у такім знач. процілеглы прыназоўнікам «да» і «к».
2. Ужываецца пры абазначэнні месца, якое з’яўляецца зыходным пунктам пры вызначэнні месцазнаходжання чаго‑н.
3. Ужываецца ў значэнні прыназоўнікаў «каля», «збоку», «непадалёку», пры абазначэнні прадмета, на мяжы з якім адбываецца дзеянне.
Часавыя адносіны
4. У спалучэнні з назоўнікам, які мае часавае значэнне, паказвае на момант, з якога пачынаецца якое‑н. дзеянне, стан і пад.
5. Пры паўтарэнні назоўніка з часавым значэннем утварае прыслоўныя спалучэнні, якія ўказваюць на характар працякання дзеяння — перыядычнасць, паслядоўнасць, нарастанне інтэнсіўнасці яго і пад.
6. Ужываецца пры абазначэнні прыкметы прадмета паводле часу яго ўзнікнення.
Аб’ектныя адносіны
7. Ужываецца пры абазначэнні прадмета, асобы, з’явы, ад якіх выходзіць што‑н.
8. Ужываецца пры назве прадмета, ад якога аддзяляецца што‑н.
9. Ужываецца пры назвах прадметаў, з’яў і пад., ад якіх пазбаўляюцца, якія ліквідуюцца дзеяннем, выражаным кіруючым словам.
10. Ужываецца пры абазначэнні з’явы, стану, супраць і для папярэджання якіх выкарыстоўваецца што‑н.
11. Ужываецца пры абазначэнні грамадскага асяроддзя, арганізацыі, ад імя якіх дзейнічае, выступае хто‑н.
12. Ужываецца пры абазначэнні прадмета, асобы, з’явы, з якімі супастаўляюцца другія, падобныя да іх.
Адносіны параўнання
13.
Азначальныя адносіны
14. Ужываецца пры вызначэнні цэлага, асобнай часткай якога з’яўляецца прадмет, названы кіруючым назоўнікам.
15. У спалучэнні з лічэбнікам і прыназоўнікам «да» і другім лічэбнікам ужываецца пры вызначэнні велічыні, узросту, вагі, якія абмяжоўваюць што‑н.
Адносіны прыналежнасці
16. Ужываецца пры вызначэнні сферы дзейнасці асобы, названай кіруючым назоўнікам.
Прычынныя адносіны
17. У спалучэнні з назоўнікамі, якія вырашаюць пачуцці, перажыванні, фізічныя адчуванні, ужываецца пры абазначэнні прычыны якога‑н. дзеяння або стану.
18. Ужываецца пры выражэнні падставы, матывіроўкі дзеяння або стану, названага кіруючым словам.
Адносіны спосабу дзеяння
19. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні спосабу працякання дзеяння.
20. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні ўзаемадзеяння асоб або прадметаў.
21. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні прадмета, з якім проціпастаўляецца другі прадмет.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падня́цца, ‑німуся, ‑німешся, ‑німецца і падымуся, падымешся, паднімецца;
1. Перамясціцца куды‑н. уверх; узысці.
2. Прыняць больш высокае становішча, прыпадняцца ўверх.
3. З’явіцца над гарызонтам, узысці.
4. Устаць на ногі.
5. Устаўшы, рушыць з месца.
6. Пачацца, узнікнуць.
7. Павялічыцца ў росце, дасягнуць вышэйшага ўзроўню.
8. Наладзіцца, палепшыцца (пра што‑н. раней запушчанае, заняпалае).
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лёгкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае невялікі цяжар, мала важыць;
2. Спрытны, прыгожы, хуткі (пра паходку, рухі і пад.).
3. Просты, даступны разуменню.
4. Нязначны, невялікі, слабы (па велічыні, сіле, ступені праяўлення).
5. Павярхоўны, неглыбокі, несур’ёзны.
6. Які не мае цяжкага ўзбраення; рухомы.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збіць, саб’ю, саб’еш, саб’е; саб’ём, саб’яце;
1. Ударам, рэзкім рухам аддзяліць што‑н. ад чаго‑н., прымусіць адваліцца, зваліцца.
2. Ударам, штуршком паваліць, прымусіць упасці.
3. Ударам, рэзкім рухам ссунуць, перамясціць каго‑, што‑н. з належнага месца.
4. Моцна пабіць, знявечыць пабоямі.
5. Ударамі сапсаваць, зрабіць непрыгодным.
6. Прыбіць адно да другога, змацаваць адно з другім цвікамі.
7. Дамагчыся знікнення або рэзкага памяншэння чаго‑н.
8. Зблытаць, прымусіць памыліцца.
9. Зблытаць, змяць (валасы, шэрсць і пад.).
10. Прыгатаваць што‑н., узбіваючы, узбоўтваючы.
11.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сарва́цца, ‑рвуся, ‑рвешся, ‑рвецца; ‑рвёмся, ‑рвяцеся;
1. Перастаць трымацца на чым‑н.; адарваўшыся, аддзяліцца (пра што‑н. прымацаванае, вісячае).
2. Абрушыцца, зваліцца, ссунуўшыся з месца.
3. Рвануўшыся, вызваліцца ад чаго‑н.
4. Вельмі хутка, імкліва пакінуць якое‑н. месца.
5. Нечакана пачацца, узнікнуць (пра буру, вецер і пад.).
6. Раптам пачуцца, данесціся (пра гукі).
7. Сапсавацца ад рэзкага руху, рыўка.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скака́ць, скачу, скачаш, скача;
1. Рабіць скачок, скачкі; падскокваць.
2. Стукаючыся аб што‑н. цвёрдае, адскокваць убок ці ўверх.
3.
4.
5.
6.
7. Бегчы наўскач, з вялікай хуткасцю (пра каня).
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)