Трахт ‘шлях, гасцінец’ (Мядзв., Скарбы.; навагр., дзятл., бяроз., ЛА, 2): на трахту нікагусенька не зорко (Сержп. Казкі), вытворныя трахтава́я дарога (дзятл., ЛА, 2), трахто́вая дорога (ганц., там жа). Народная адаптацыя зыходнага тракт, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
happen [ˈhæpən] v.
1. адбыва́цца, здара́цца;
happen to smb./smth. адбыва́цца, здара́цца з кім-н./чым-н.
2. ака́звацца, апына́цца (дзе-н.) выпадко́ва;
I happened to be there. Я выпадкова быў там.
♦
anything can/might happen усё мо́жа зда́рыцца/адбы́цца;
these things happen тако́е здара́ецца;
as it happens/happened на здзіўле́нне;
He agrees with me, as it happens. На здзіўленне, ён згодны са мною;
it so happened that… так зда́рылася, што…
happen on [ˌhæpənˈɒn] phr. v. dated знайсці́ што-н. выпадко́ва
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
spoil [spɔɪl] v. (spoilt or spoiled)
1. псава́ць; псава́цца; шко́дзіць;
spoil a joke сапсава́ць жарт;
He spoiled my joy. Ён не даў мне пара давацца;
The holidays were spoilt by bad weather. Адпачынак прапаў з-за кепскага надвор’я.
2. пе́сціць, ба́лаваць, бэ́сціць;
a spoilt child разбэ́шчанае дзіця́
3. гніць, псава́цца (пра прадукты)
♦
be spoiling for smth. ірва́цца зрабі́ць што-н.;
He was spoiling for the fight. Ён ірваўся ў бойку;
too many cooks spoil the broth ≅ дзе ку́хараў шэсць, там няма́ чаго́ есць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Cujus est potentia, ejus est actum
Чыя сіла, таго і дзеянне.
Чья сила, того и действие.
бел. Чыя сіла, таго і права. Хто каго нагне, той таго і паб’е. Хто хоча ўдарыць сабаку, той палку знойдзе.
рус. Кто кого согнёт, тот того и бьёт. Кто кого сможет, тот того и гложет. У кого сила, у того и право. Где сила, там и закон. Сила закон ломит. Сильная рука ‒ владыка.
фр. La loi du plus fort (Право самого сильного).
англ. Might goes before right (Сила впереди права).
нем. Gewalt geht vor Recht (Насилие идёт перед правом).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Irretit muscas, transmittit aranea vespas
Павуціна ловіць мух і прапускае восаў.
Паутина ловит мух и пропускает ос.
бел. Каму за шутку прымуць, а другому за тое шкуру знімуць.
рус. Закон, что паутина: шмель проскочит, а муха увязнет. Закон ‒ дышло, куда хочешь, туда и воротишь.
фр. Où la guêpe a passé le moucheron demeure (Где оса прошла, там задержится мошка).
англ. Laws catch flies, and let the hornets go (Законы ловят мух, но упускают шмелей).
нем. Kein Gesetz, es find’t sein Loch (Всякий закон находит свою дыру). Gesetze haben weite Maschen (Законы имеют широкие отверстия/петли).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
*Ацупе́ць, оцупе́ць, оцу́пнуць ’ахаладаць; змерзнуць, стаць цвёрдым (ад холаду)’ (КСТ), оцуплы перан. ’мёртвы (пра чалавека)’ (там жа), укр. оцу́пити ’зацвярдзець’. Да цупкі ’цвёрды’ або цупаць, цупнуць ’ахапіць’, параўн. схапіцца застыць’ (пра што-небудзь вадкае).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́дні, бу́дзень, будзённы. Рус. бу́дни, бу́день, бу́ддень, бу́дний, укр. бу́ддень, буде́нний. З будьнъ дьнь (параўн. польск. budny dzień) да *budьnъ : *buditi. Гл. Фасмер, 1, 229 (там і агляд іншых версій); Шанскі, 1, Б, 212.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бут ’яма, траншэя з каменнем; каменны падмурак печы ў хаце’ (Яшкін). Параўн. рус. бут ’дробнае каменне, шчэбень’, бути́ть ’напаўняць яму цэментным растворам і шчэбнем’. Паходжанне слоў няяснае. Гл. Фасмер, 1, 252 (там некаторыя меркаванні).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бэ́да аднаколка; двухколка’ (Нас.). Як і беда́ (гл.; там і літ-pa), з польск. bieda ’тс’ (< лац. biga). Але бэ́да, здаецца, адлюстроўвае палескую фанетыку (калі мець на ўвазе народна-этымалагічную сувязь з *běda ’бяда’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дапе́ра ’цяпер’, (Шатал.). Ужо ў ст.-бел. помніках доперо ’толькі, усяго’ (XVI ст.). Як і ўкр. допі́ро, допі́ру, запазычанне з польск. dopiero (аб якім Слаўскі, 1, 156). Гл. Булыка, Запазыч., 100; Слаўскі, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)